Waddenfonds investeert in natuurrijkere slaperdijken in Groningen

Een belangrijk kenmerk van het Groningse landschap zijn de zeedijken en slaperdijken in de kuststrook van het Waddengebied. Een slaperdijk is een landinwaarts gelegen oude dijk, waarvan de directe waterkerende functie is komen te vervallen door de aanleg van een nieuwe voorgelegen dijk. De provincie Groningen telt maar liefst 180 kilometer oude zee- en slaperdijken. Aan deze dijken is een groot deel van de ontstaansgeschiedenis van Groningen af te lezen.

Vergeten landschapselementen

De Groningse slaperdijken zijn lineaire structuren in grootschalig agrarisch gebied. Ze scheppen kansen om verbindingen tussen cultuurhistorie, landbouw, landschap en leefgebieden van flora en fauna letterlijk zichtbaar te maken. De Groningse slaperdijken zijn in dit opzicht echter vergeten landschapselementen. Momenteel hebben slaperdijken meestal een primair landbouwkundige functie. Ze worden gedurende het grootste deel van het jaar begraasd, of gebruikt voor de productie van ruwvoer. Hierdoor hebben de slaperdijken een deel van hun karakter van weleer verloren: het gebruik is geïntensiveerd en de meidoornstruwelen, die de verschillende eigendommen afbakenden, zijn verdwenen.

Waardering vergroten

Met het door het Waddenfonds gehonoreerde pilotproject ‘Natuurrijke slaperdijken Groningen’ willen Grauwe Kiekendief - Kenniscentrum Akkervogels, Landschapsbeheer Groningen en Vogelbescherming Nederland de slaperdijken nieuw leven inblazen. Door natuur en landschap sterker aan de oude slaperdijken te (her)koppelen, willen we bereiken dat de waardering voor slaperdijken toeneemt. In een experimentele setting willen we daarvoor, in samenwerking met dijkeigenaren en beheerders, de handvatten aanreiken.

Veldstruweel, extensief beheer van de dijken en vogelakkers

Binnen de pilot worden drie belangrijke maatregelen aangelegd en onderzocht: aanplant van veldstruweel, een extensiever maai- en begrazingsregime en de aanleg van vogelakkers. De aanplant van robuuste struweelhagen op strategisch gekozen plekken zal de slaperdijken opnieuw voorzien van hun beeldbepalende franje en schuil- en nestgelegenheid bieden voor struweelvogels. Het extensievere maai- en begrazingsbeheer van de dijken leidt naar verwachting tot een rijker insecten- en vogelleven. Enkele tracés van slaperdijken met extensief beheer worden uitgebreid met vogelakkers direct grenzend aan deze slaperdijken, om foerageergebied te bieden voor Ruigpootbuizerd, Blauwe Kiekendief en Velduil.

Na aanplant van struweel en het starten van de experimenten, gaan we intensief monitoren hoe natuurwaarden op de uitgevoerde maatregelen reageren. De monitoring zal betrekking hebben op broedvogels, overwinterende vogels, muizen, insecten en de vegetatieontwikkeling. Het doel van de monitoring is te onderzoeken onder welke voorwaarden maatregelen op slaperdijken effectief zijn. Naast intensieve ecologische monitoring, besteden we tijdens lezingen en excursies ook aandacht aan de beleving van het dijkenlandschap.

Deltaplan Biodiversiteitsherstel

Ons pilotproject sluit nauw aan op de aanpak die wordt voorgestaan in het vorig jaar vastgestelde Deltaplan Biodiversiteitsherstel. Kern van deze aanpak is brede samenwerking tussen boeren, terreinbeheerders, particulieren, onderzoekers en overheden, én dat iedereen deze grondgebruikers kan stimuleren, inspireren en waarderen voor hun prestaties die bijdragen aan gunstige omstandigheden voor biodiversiteit.

Als ons pilotproject veelbelovende resultaten oplevert, dan ligt het voor de hand de opgedane kennis ook op dijken in andere delen van het Waddengebied en Nederland toe te passen. Behalve Groningen zijn provincies met veel slaperdijken Friesland, Zeeland en Zuid-Holland.

Tekst: Jules Bos, Vogelbescherming Nederland, Almut Schlaich, Grauwe Kiekendief – Kenniscentrum Akkervogels en Jacqueline de Milliano, Landschapsbeheer Groningen
Foto's: Jelle de Jong; Gerard Sterk; Dico de Klein, It Fryske Gea