Het gejodel der Wulpen verstomt

Het Jaar van de wulp

Dit jaar willen we gebruiken om de beschikbare data van deze aansprekende soort te analyseren. Hopelijk levert dit een beter inzicht in de redenen van de achteruitgang, en welke maatregelen nodig zijn om het tij te keren. Binnen de telprojecten van Sovon roepen we medewerkers op om (extra) slaapplaatsen van wulpen te (gaan) tellen. Ganzen- en zwanentellers worden verzocht om ook wulpen te noteren en in het Waddengebied vragen we tellers om verstoringsbronnen vast te leggen. Broedvogeltellers kunnen helpen door goed te letten op broedverdachte wulpen en deze gespecificeerd (met een zo hoog mogelijke broedcode) door te geven.

Wulpenpaspoort

• 

  50 tot 60 centimeter; spanwijdte 90 tot 100 centimeter
• Grootste steltloper van Europa
• Lichtbruin gevlekt
• Lange grijze poten
• Lange kromme snavel (licht naar beneden gebogen)
• Snavel bij vrouw langer dan bij man (respectievelijk groter of gelijk aan, en kleiner of gelijk aan 13,5 centimeter
• Broedpopulatie Nederland 2013-2015: 3900 tot 4800 broedparen
• Gedrag op broedplaats: broedende wulpen herken je door een uitgebreide, langgerekte roep in een geschikt broedbiotoop, alarmvluchten naar mogelijke predatoren (inclusief mensen) en stiekem gedrag (foerageren) op rustige momenten.
• Eieren: 3 a 4 eieren worden vooral in april gelegd. Tijdens broeden zijn de broedende vogels zeer lastig te vinden, broedwissels ook, want man en vrouw wisselen elkaar af via lange sluiproutes.

Wereldwijd bedreigd

Van de dertien soorten ‘wulpen’ die wereldwijd voorkomen, worden er maar liefst zeven internationaal bedreigd, waaronder ‘onze’ wulp. De wulp neemt onder meer in Groot-Brittannië en Ierland, waar een derde van de Europese populatie broedt, sterk af. Deze afname is in de jaren tachtig ingezet. Alleen al in Ierland nam de wulp in amper 30 jaar tijd af van 4000 broedparen naar slechts 138 broedparen recentelijk! Als deze trend doorzet is de wulp in Ierland binnen tien jaar uitgestorven als broedvogel. Voor Groot-Brittannië is het beeld helaas weinig rooskleuriger.

Rode Lijst

Of het in Nederland ook zo hard gaat is afwachten, maar het feit dat de wulp hier in 25 jaar met 40 procent is afgenomen stemt niet optimistisch. Hij staat tegenwoordig op de Rode Lijst van bedreigde vogelsoorten met als status ‘kwetsbaar’.

Oorzaken achteruitgang

Van nature is de wulp een broedvogel van heideterreinen, duinen, kwelders, laagvenen en blauwgraslanden, maar tegenwoordig ligt het zwaartepunt van de Nederlandse verspreiding in het agrarische gebied. De dichtheden zijn in Overijssel en op Schiermonnikoog het hoogst. De Hollandse duinen, ooit een belangrijk broedgebied voor de wulp, heeft de vogel inmiddels nagenoeg verlaten (figuur 1). Onze broedvogels overwinteren hoofdzakelijk langs de westkust van Frankrijk en de kusten van Zuid-Engeland. Slechts een klein deel van onze broedvogels overwintert in eigen land.

Winteraantallen floreren

Is de broedpopulatie van ons land kwijnende, de winteraantallen zijn met rond 200.000 exemplaren de hoogste (!) binnen Europa. Voor doortrekkende en overwinterende wulpen is Nederland daarom van groot internationaal belang, met name de Waddenzee en de Delta (figuur 2). Onze ‘winterwulpen’ zijn vrijwel allemaal van buitenlandse afkomst. Dat de winteraantallen niet zijn afgenomen, maar zelfs zijn toegenomen in de afgelopen decennia, ligt waarschijnlijk aan een verschuiving van overwinteringsgebieden.

Resultaten slaapplaatstellingen              

De extra aandacht voor de wulpenslaapplaatsen in het kader van het Jaar van de Wulp heeft zijn vruchten afgeworpen. Vergeleken met een jaar eerder omvat de recente februari-telling bijna een verdubbeling van het aantal tellingen. Ondanks deze verdubbeling zijn de aantallen in 2019 wat aan de magere kant vergeleken met een jaar eerder. Het absolute maximum van 1300 werd behaald in de Huis ter Doespolder bij Leiderdorp (ZH), terwijl in 2018 ruim 2000 exe

mplaren sliepen in de Bombrekken (onderdeel van de Oudegaaster Brekken, Fr). Niet alleen het absolute maximum was lager, ook de daarop volgende maximumtellingen vielen tegen. De reden hiervoor is onbekend: de meteorologische omstandigheden waren ten tijde van de beide tellingen vergelijkbaar en vrij zacht vergeleken met het gemiddelde weerbeeld voor begin februari.

Bescherming is hoognodig

Vanwege het internationale belang is bescherming van de wulp zeer noodzakelijk. Met gegevensanalyse van en aanvullende tellingen willen we daaraan bijdragen. Vogelbescherming richt zich in het Jaar van de Wulp onder andere op de jacht op wulpen in Frankrijk. Door 2019 tot het Jaar van de Wulp uit te roepen, hopen we extra veel aandacht op deze prachtige steltloper te vestigen.

Ga naar de website van het Jaar van de Wulp voor meer informatie.

Tekst: Harvey van Diek, Sovon Vogelonderzoek Nederland
Foto's: Harvey van Diek; Hans Schekkerman, Sovon
Logo: Sovon en Vogelbescherming Nederland
Kaartjes: Vogelatlas.nl