Kiemen, zie het leven, zie het groeien en zie het bloeien
FLORONStichting Het Levend Archief is een samenwerkingsverband tussen verschillende terreinbeherende organisaties, kwekerijen, universiteiten, onderzoeksbureaus, botanische tuinen, overige specialisten en organisaties en vele vrijwilligers. Samen dragen zij zorg voor het verzamelen, opslaan en opkweken van zaden van oorspronkelijk inheemse plantenpopulaties. Waar nodig kunnen deze zaden gebruikt worden voor verantwoord herintroduceren van verdwenen populaties. Op deze manier willen zij voorkomen dat zeer zeldzame en kwetsbare plantensoorten en hun genetische diversiteit definitief uit Nederland verdwijnen. Het behoud van deze plantensoorten is belangrijk voor het voortbestaan van allerlei soorten insecten, vogels en zoogdieren, die direct en indirect afhankelijk zijn van specifieke plantensoorten. Voor de toekomst heeft de stichting ook als doel om zaadmengsels van algemene soorten met inheemse oorsprong beschikbaar te stellen, zodat deze gebruikt kunnen worden voor aanleg van bijvoorbeeld bloemrijke bermen of akkerranden.
Bovenstaande illustratie laat de werkwijze van Het Levend Archief zien. Per plantensoort wordt op verschillende locaties oorspronkelijk inheems zaad verzameld. Deze op locatie terug te herleiden zaden worden opgenomen in een zaadbank, genaamd De Nationale Zadencollectie. Vanuit daar wordt het zaadmateriaal in de zogeheten zaadhofjes gezaaid, opgekweekt, bestoven en vermeerderd. Delen van de zaden gaan naar kwekerijen verspreid door Nederland, die ze verwerken in hun mengels voor bijvoorbeeld bermen. Ook wordt zaadmateriaal gebruikt voor wetenschappelijk onderzoek.
Kiemingsecologie van wilde plantensoorten
Sina Bohm van de Radboud Universiteit Nijmegen onderzoekt in de kassen de kiemkracht en –omstandigheden van bedreigde plantensoorten. Hier is nog maar weinig over bekend. Voor Het Levend Archief is het belangrijk om per populatie van zeldzame soorten te achterhalen hoe kiemkrachtig ze zijn en onder welke omstandigheden de zaden goed kiemen. Sommige van deze condities kunnen worden afgeleid van de natuurlijke soortspecifieke standplaatsfactoren. Zo wordt de ontkieming van veel zomerannuellen uit gematigd klimaat geïnitieerd door een temperatuurschommeling tussen dag en nacht die overeenkomt met de buitensituatie in de lente. Door de specifieke temperatuurschommelingen in klimaatcellen na te bootsen kunnen de zaden in de kas tot kieming gebracht worden. Na de ontkieming in petrischalen worden de planten individueel verpot en voorzien van alle benodigde voedingsstoffen, water en licht.
Alle in het najaar van 2018 verzamelde plantensoorten zijn succesvol gekiemd. In de algelopen twee maanden zijn Wilgzuring (Rumex salicifolius), Fraai duizendguldenkruid (Centaurium pulchellum) en Alpenrus (Juncus alpinoarticulatus subsp. alpinoarticulatus) gaan bloeien. Ze staan nu klaar voor handmatige bestuivingen – goede vooruitzichten dus voor het uitbreiden van de zadencollectie!
Tekst: Nienke Torensma, FLORON & Sina Bohm, Radboud Universiteit Nijmegen
Foto's: Nienke Torensma
Illustratie: Stichting Het Levend Archief