Knallend het nieuwe jaar in?

Knalvuurwerk, zoals rotjes, is nauwelijks schadelijk en bestaat vooral uit buskruit. Siervuurwerk bevat daarnaast ook zware metalen die zorgen voor kleur- en geluidseffecten en geven daardoor meer schadelijke uitstoot dan knalvuurwerk. Illegaal vuurwerk is de grootste boosdoener voor het milieu vanwege de zeer schadelijke stoffen cadmium en perchloraat. De komende jaarwisseling gaan zeker 12 grote gemeenten experimenteren met vuurwerkvrije zones rondom kinderboerderijen, ziekenhuizen, bejaardentehuizen en scholen, aldus een inventarisatie van de Volkskrant in de 44 grootste gemeenten. Volgens Milieu Centraal kun je ook zelf mee helpen de milieulast van vuurwerk te beperken: namelijk door illegaal vuurwerk te vermijden, bij voorkeur knalvuurwerk gebruiken en afval dat overblijft na het afsteken van vuurwerk zo snel mogelijk op te ruimen, zodat schadelijke stoffen niet in het milieu komen.  

Luchtvervuiling

Het afsteken van vuurwerk zorgt voor luchtvervuiling, doordat er in korte tijd een forse hoeveelheid fijnstof in de lucht komt. In het eerste uur van de jaarwisseling van 2017 op 2018 lieten stedelijke meetpunten een sterk verhoogde concentratiewaarde van fijnstof zien, blijkt uit metingen van het Luchtmeetnet. Het goede nieuws is dat de nieuwjaarspiek in fijnstof in 2018 de op een na laagste in de historische reeks over de jaren 1994-2018 was. Op de video Concentratie fijnstof rond de jaarwisseling van 2017-2018 kun je de actuele fijnstofconcentratie tijdens de jaarwisseling van 2017 op 2018 van uur tot uur volgen. De verschillen per jaar zijn gerelateerd aan de weersomstandigheden. Bij een zwakke wind is er door een geringe verspreiding een hoge concentratie en bij een sterke wind een sterke verspreiding, die zorgt voor een lagere concentratie. Bij neerslag slaat een substantieel deel van de fijnstof neer en blijft vuurwerksmog uit.

Effecten piekbelasting op gezondheid

Wat zijn nu de consequenties van deze piekbelasting van fijnstof tijdens de jaarwisseling voor de gezondheid? Bekend is dat fijnstof in kleine hoeveelheden schadelijk is voor mensen die last van hun luchtwegen hebben. Zij kunnen beter binnen blijven bij hoge concentraties aan fijnstof. Joost Wesseling, onderzoeker luchtkwaliteit bij het RIVM, stelt in Bionieuws dat er nooit kwantificeerbare effecten op de gezondheid zijn gemeten. Dit komt volgens de onderzoeker omdat het vaak gaat om kortstondige belasting: binnen een paar uur is de hoeveelheid fijnstof in de lucht weer op een lager niveau.

Dat verklaart ook waarom de bijdrage van vuurwerk aan het jaartotaal van de fijnstofemissie gering blijft. Wel neemt het relatieve aandeel aan fijnstofemissies toe. In 1990 was de bijdrage aan emissies nog ongeveer 0,1%, maar dat gaat de laatste jaren richting de 1%. Dit komt door de toename van het afgestoken consumentenvuurwerk sinds 1990 (1990: 5,1 miljoen kilo en 2016: 16,4 miljoen kilo).  

Volg het zelf!

Voor de derde keer gaat het RIVM ook deze jaarwisseling samen met burgerwetenschappers in het Vuurwerkexperiment 2018-2019 het effect van vuurwerk op de luchtkwaliteit meten. Dit jaar niet elk uur, maar de fijnstofdata van ruim 200 stofsensoren worden dit jaar om de 5 tot 10 minuten opnieuw weergegeven. Zo monitort het RIVM de gevolgen van het afsteken van vuurwerk nauwkeuriger dan met de eerder gebruikte schaal. Met de champagne nog in uw hand kunt u straks dus precies volgen wat het vuurwerk met de luchtkwaliteit doet. Ook op de Atlas Leefomgeving kunt u de uurlijkse actuele fijnstofconcentratie bekijken, en de invloed van vuurwerk hierop.

Meer weten?

Op de Atlas Leefomgeving is veel meer informatie te vinden. Ga bijvoorbeeld naar onze achtergrondpagina's over luchtkwaliteit, fijnstof en stikstofdioxide. Of bekijk, naast de actuele kaart voor fijnstof PM10, de jaargemiddelden van fijnstof.

Tekst: Jeannine Brand en Dieneke Schram, Atlas Leefomgeving
Foto's: Pixabay; Vuurwerkexperiment RIVM 2018-2019
Grafieken: Luchtmeetnet; CLO