Nieuw lesmateriaal over invasieve exoten

Studenten in het mbo-groen onderwijs, maar ook middelbare scholieren, kunnen met behulp van LINVEXO (Leeromgeving INVasieve EXOten) kennismaken met invasieve exoten: uitheemse planten- en diersoorten die schadelijk zijn voor de biodiversiteit in Nederland. De NVWA heeft deze digitale leeromgeving laten ontwikkelen omdat na een inventarisatie bleek dat in het mbo-groen onderwijs nauwelijks leermiddelen over invasieve exoten waren. Terwijl de kans groot is dat de studenten in hun latere werk te maken krijgen met deze plaagsoorten.

In LINVEXO komen de verspreiding en gevolgen van invasieve exoten uitvoerig aan bod, net als de mogelijkheden voor preventie en bestrijding en de stand van zaken in het wetenschappelijke onderzoek. De interactieve leeromgeving kan gebruikt worden bij klassikaal onderwijs maar ook bij groepsonderwijs en individuele leertrajecten. Er is gekozen voor acht soorten invasieve exoten die in verschillende biotopen leven (land- en waterplanten en land- en waterdieren), zodat meerdere groenopleidingen dit leermateriaal kunnen gebruiken.

Naast bekende invasieve exoten als Japanse duizendknoop, de muskusrat, de rode Amerikaanse rivierkreeft en de Amerikaanse vogelkers, komen in LINVEXO ook iets minder bekende soorten aan bod. Het veelkleurig Aziatisch lieveheersbeestje (Harmonia axyridis) bijvoorbeeld. Dit lieveheersbeestje is in Nederland sinds het midden van de jaren negentig succesvol ingezet als biologische bestrijder van bladluizen. Men dacht dat dit dier zich in het Nederlandse klimaat in de vrije natuur niet zou kunnen voortplanten, maar dat was een misvatting. Het veelkleurig Aziatische lieveheersbeestje eet naast bladluizen ook inheemse lieveheersbeestjes, en is inmiddels op veel plaatsen het meest algemene lieveheersbeestje. Het mag sinds 2005 niet meer uitgezet worden als biologische bestrijder.

Een andere iets minder bekende soort die in LINVEXO behandeld wordt, is watercrassula. Deze plant is verkocht als vijverplant en is vervolgens verwilderd. Watercrassula kan in voedselarme milieus groeien en vormt in de oeverzone een dichte zode die de overige vegetatie verdringt. Inmiddels wordt op diverse plaatsen geprobeerd de plant te verwijderen. Dit is zeer lastig, want zelfs een klein achtergebleven stukje van watercrassula kan gemakkelijk uitgroeien tot een nieuwe plant. En als stengelfragmenten tijdens werkzaamheden verspreid worden, kan het probleem juist verergeren. In LINVEXO is een filmpje opgenomen waarin een boswachter vertelt over de effecten van watercrassula en maatregelen om de plant te bestrijden. 

Naast LINVEXO is ook begeleidend lesmateriaal ontwikkeld. ‘Invasieve exoten in de klas’ bestaat uit een docentenhandleiding, een basisles en twee verdiepingslessen over ecologie en over bestrijding en preventie. De lessen kunnen onafhankelijk van elkaar gebruikt worden. Tijdens de testfase op verschillende mbo-groen opleidingen bleek dat deze innovatieve onderwijstool effectief is bij het overbrengen van kennis en dat studenten vinden dat LINVEXO er aantrekkelijk uitziet. De definitieve versie is nu beschikbaar.

De digitale leeromgeving kan worden gebruikt bij klassikaal onderwijs van mbo-groen opleidingen (niveau 2, 3 en 4), maar leerlingen kunnen er ook individueel mee werken. LINVEXO is ook geschikt om te gebruiken in biologielessen in het voortgezet onderwijs.

Het lesmateriaal is samen met de Radbouduniversiteit en adviesbureau Beleef & Weet ontwikkeld. Ook het Nederlands Instituut voor Ecologie (NIOO-KNAW) en PWN (Drinkwaterbedrijf en natuurbeheerder in Noord-Holland) hebben meegewerkt aan LINVEXO, waardoor LINVEXO een unieke combinatie is van educatie, wetenschap, natuurbeheer en gametechnologie.

Meer informatie

• LINVEXO, de bijbehorende lessen en docentenhandleiding zijn gratis beschikbaar op de website van de NVWA. Hier staat ook achtergrondinformatie, zoals het onderzoek naar lesmateriaal over invasieve exoten in het mbo- en hbo-groen onderwijs. En er is een community waarin docenten en andere gebruikers ervaringen kunnen uitwisselen.
• LINVEXO is vormgegeven door gameontwikkelaar iTZiT

Tekst: Jenneke Leferink, Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit
Foto’s: Emiel Kok (leadfoto: screenshot LINVEXO); Pbech; Annerie Rutenfrans