Wat doet geurhinder met de gezondheid?

Geur is overal om ons heen. Vaak beseffen we nauwelijks dat we geuren ruiken, maar slaan we wel onbewust geurherinneringen op. Zo heeft ons huis een eigen geur, maar ook onze werkomgeving. En het ruiken van een bepaalde geur kan ineens een herinnering oproepen van jaren geleden. Als een geur een negatief effect heeft op mensen, spreken we van geurhinder of stankoverlast.

Gevolgen voor gezondheid

Uit onderzoek blijkt dat de emissie van geur niet direct, maar wel indirect leidt tot een breed scala aan gezondheidseffecten. Geur dringt vanuit diverse bronnen onze leefomgeving binnen. Als mensen een bepaalde geur als onaangenaam of bedreigend ervaren, ondervinden ze hinder in hun welbevinden en dagelijkse bezigheden. Het kan soms hun gedrag beïnvloeden en ertoe leiden dat mensen ramen sluiten, minder graag buiten komen en bezoek niet graag uitnodigen. In sommige gevallen leidt dit zelfs tot sociaal isolement.

Mensen kunnen ook lichamelijke klachten overhouden aan stank. Denk aan hoestbuien, hoofdpijn, benauwdheid en misselijkheid. Dit kan leiden tot maagklachten, slapeloosheid en zelfs angst en depressie. Daarnaast kunnen geurstoffen ook, net als alle chemische stoffen, een giftige werking hebben. Bij sterk prikkelende stoffen kan irritatie van de slijmvliezen van ogen en bovenste luchtwegen optreden, al gebeurt dit meestal alleen bij calamiteiten. Let wel, er bestaat geen relatie tussen giftigheid en geur: stoffen zonder geur kunnen zeer giftig zijn.

Uit onderzoek blijkt dat de relatie tussen geurbelasting en gezondheidseffecten sterk wordt beïnvloed door geurkarakteristieken, demografische, sociaal-economische, persoonsgebonden en cognitieve factoren. Zo ervaren mensen met astma, allergieën of bepaalde vormen van overgevoeligheid en mensen die bezorgd zijn, eerder hinder en bijbehorende symptomen dan andere mensen. Ook de verwachting of de geur zal toenemen of tot gezondheidseffecten zal leiden, heeft effect.

Bronnen van geurhinder

Geurhinder of stankoverlast komt vaak in het nieuws als er een bedrijfsmatige calamiteit optreedt, bijvoorbeeld een brand, zoals die in Moerdijk in 2011 bij het bedrijf Chemie-Pack. De belangrijkste bronnen van geurhinder (stank) (pdf,  503 KB) zijn industrie (onder meer olie- en chemische industrie en afvalverwerkende bedrijven), wegverkeer, en landbouw (met name mest en gier van veehouderijen). Ook buren kunnen met open haarden en houtkachels geuroverlast veroorzaken. Verder kan er geurhinder optreden door riolering waarvan de stank als zeer onaangenaam wordt ervaren en door kleinere bedrijven zoals patatkramen, bakkerijen en horecabedrijven. Er zijn diverse regels opgesteld voor het voorkomen van geurhinder. Desondanks kunnen mensen ook geurhinder ervaren als er geen concentraties worden overschreden. Klachten met betrekking tot geur kun je melden bij de gemeente of GGD.

Kaarten van geurhinder

In de Atlas Leefomgeving zijn diverse geurhinderkaarten beschikbaar. Deze kaarten* laten het percentage van de bevolking zien dat ernstig wordt gehinderd door een bepaalde geurbron.

• Geurhinder haarden en allesbranders
• Geurhinder bedrijven en industrie
• Geurhinder landbouw en veeteelt
• Geurhinder wegverkeer

Deze kaarten zijn gemaakt door het RIVM voor de situatie in de periode 2008 tot 2010. De gegevens zijn afkomstig uit de Nationale Monitor Volksgezondheid van GGD'en in Nederland. Niet alle GGD'en hebben de vraag over geurhinder gesteld, waardoor de gegevens maar voor een deel van de Nederlandse gemeenten beschikbaar zijn.

Landelijk Geurcongres 2018

De VVM, het kennis- en relatienetwerk voor milieuprofessionals, organiseert op dinsdag 20 maart het Landelijk Geurcongres 2018. Tijdens dit congres worden verschillende bronnen van geur besproken, zoals weg- en vliegverkeer, horeca, buren, landbouw en industrie, open haarden, barbecues en vuurkorven. Daarbij is er ook oog voor de relatie met andere bronnen van hinder, bijvoorbeeld geluid of trillingen. Tenslotte wordt ingegaan op de mogelijkheden om hinder en slaapverstoring door geur te voorkomen. Meer informatie vindt u op de webpagina Landelijk Geurcongres 2018 van het VVM.

Tekst: Channah Betgen, Jeannine Brand, Atlas Leefomgeving
Foto: RIVM Beeldbank
Kaartjes: Atlas Leefomgeving

*Inmiddels is een nieuwe geurhinderinventarisatie geweest en zijn er nieuwe geurhinderkaarten te vinden in de Atlas. Kijk onder het thema Luchtkwaliteit in onze kaartenbibliotheek voor onze nieuwe kaarten.