Waterberging als ecosysteemdienst steeds belangrijker

Met de opwarming van de aarde neemt ook de hoeveelheid zeewater die verdampt toe. En ‘what comes up, must go down’. Voor landen op onze breedtegraad leidt dit tot een toename van de hoeveelheid neerslag. Zo steeg de jaarlijkse neerslagsom in De Bilt de afgelopen honderd jaar met 14 procent van 767 naar 890 millimeter. Ook de afgelopen maand was het nat in Nederland met een gemiddelde neerslag van 112 millimeter versus het langjarige gemiddelde van 80 millimeter. Tegelijkertijd ontstaan er door klimaatverandering drogere en warmere zomers, maar wel met heviger buien die zorgen voor een grote hoeveelheid neerslag in korte tijd. 

Natuurlijk kapitaal als wapen tegen wateroverlast

Onze waterhuishouding komt daarmee onder druk te staan. Ons natuurlijk kapitaal kan gelukkig helpen het overtollige hemelwater op te vangen. Onze bodem kan namelijk water opnemen: dit heet waterberging. Bij een onverharde bodem kan het water in de bodem sijpelen. Het water zakt geleidelijk uit naar het grondwater en vanuit daar vindt het zijn weg naar bronnen, beken en rivieren. Vegetatie zorgt voor een geleidelijke opname van het water in de bodem en beschermt deze tegen uitdroging en erosie. Plantenresten, bodemdieren en humus houden het water in de bodem vast.

Belang waterberging als ecosysteemdienst neemt toe

De toenemende verstedelijking leidt echter tot meer verstening in Nederland. Een gevolg is dat door de verharding van de bodem het water minder goed kan worden opgevangen. Zo kan een flinke regenbui voor veel wateroverlast zorgen. Het water kan immers niet direct infiltreren. De opgave voor waterberging in de openbare ruimte is cruciaal voor de aanpassing aan ons veranderende klimaat. Waterberging als ecosysteemdienst wordt daarmee steeds belangrijker voor de leefomgeving. Een bijkomend voordeel van waterberging is dat het opgevangen water in droge periodes kan worden benut.

Waterberging als ecosysteemdienst in stedelijke omgeving

Wat kunnen steden doen om de strijd aan te gaan met het toenemende hemelwater? Dat lees je in het praktijkvoorbeeld Regenafvoer in de stad op de Atlas Natuurlijk Kapitaal. Gemeenten kunnen bijvoorbeeld verspreidingsgebieden met een open bodem aanleggen. Dit verbetert niet alleen de natuurlijke waterafvoer, maar het voorkomt ook verdroging van hoger gelegen gronden. Bijkomend voordeel is dat met meer groen de leefomgeving aantrekkelijker wordt. Ook kunnen gemeenten de aanleg van groene daken stimuleren. Bijvoorbeeld door een groendaksubsidie aan inwoners of bedrijven te verstrekken. Groene daken houden regenwater vast. Hierdoor komt het langzamer op het oppervlak en heeft het meer tijd om te infiltreren in de bodem. Daarnaast kunnen gemeenten vijvers en singels aanleggen als opslag voor regenwater. Via een infrastructuur van vijvers en singels kan water snel worden afgevoerd naar grotere wateren als kanalen, rivieren en meren.

Gemeenten kunnen ook gebruikmaken van een gescheiden riool. Het afvalwater gaat dan gescheiden van het regenwater naar de rioolzuivering en het regenwater direct naar vijvers of sloten. Zo komt het afvalwater bij overstorting niet in het oppervlaktewater terecht. Ook kan de waterafvoer van gebouwen worden losgekoppeld van de riolering. Het praktijkvoorbeeld van de gemeente Laren op de Atlas Natuurlijk Kapitaal is een mooi voorbeeld hiervan. Perceeleigenaren worden verplicht om regenwater af te koppelen van het gemengde riool. Zo’n dertig Nederlandse gemeenten kozen voor de instelling van een verordening die afkoppelen van regenwater verplicht stelt.

Weg met de tegels op naar de vergroening

De tegeltuin wint aan terrein. Dit veroorzaakt een enorme druk op het riool. Want deze tegeltuinen nemen geen water op. Juist bij hoosbuien moet regenwater snel worden afgevoerd om overlast te voorkomen. Burgers die hun tuinen vergroenen, kunnen een belangrijke bijdrage leveren aan de leefbaarheid van hun buurt. Zeker als je bedenkt dat zo’n 40 procent van het stedelijk oppervlak in bezit is van particulieren. Operatie Steenbreek enthousiasmeert burgers om hun tuin te vergroenen.

Een taak van ons allemaal

De strijd tegen wateroverlast is er dus niet eentje van alleen waterschappen en gemeentes, maar van ons allemaal. Kan jouw omgeving de regen aan? Check de Atlas-kaart Waterbergend vermogen grondwater om te kijken hoeveel neerslag bij jou in de grond kan worden geborgen.

Tekst: Jeannine Brand en Channah Betgen, Atlas Natuurlijk Kapitaal
Kaart: Atlas Natuurlijk Kapitaal
Foto: Mediatheek Rijksoverheid