De Amerikaanse rus Juncus acuminatus, een nieuwkomer in Europa die zich al stevig gevestigd heeft

In Nederland komen van nature diverse Russensoorten (Juncus) voor. Daarnaast zijn er een aantal soorten die zich de afgelopen eeuw(en) in ons landgevestigd hebben. De meeste hiervan komen oorspronkelijk uit Noord- Amerika. Juncus acuminatus is een soort die in heel Noord- en Midden-Amerika voorkomt, en ingevoerd is in Australië, Nieuw-Zeeland, Chili en Brazilië. In Europa is de soort nooit eerder waargenomen.

De soort lijkt veel op Canadese rus, die mondjesmaat in het zuiden van Nederland voorkomt. Het belangrijkste verschil zit in de zaden; die van Canadese rus hebben witte aanhangsels, die van Juncus acuminatus niet, maar die hebben een netvormige oppervlakte. De stengels zijn vaak opvallend oranje aangelopen, zodat ook niet-bloeiende exemplaren van andere Russen onderscheiden kunnen worden.

In 2017 werd van Juncus acuminatus een grote populatie van honderdduizenden exemplaren aangetroffen in het natuurgebied Huis ter Heide bij Tilburg, door medewerkers van Natuurmonumenten, en gedetermineerd door Leni Duistermaat van Naturalis, met Kirschner et al. (2002). De soort staat hier in en langs vennetjes die vijf tot acht jaar geleden nieuw uitgegraven zijn. De dichtste voorkomens zitten in de uiterste westpunt, waar pas vijf jaar geleden gegraven is. Het vormt vrij losse tot dichte bestanden in nogal wat verschillende vegetaties, van veenmos tot stuifzandheide. De soort staat het meest in de oever van zwakgebufferde vennen, meestal lager dan Pitrus, samen met soorten als Pilvaren, Oeverkruid, Gesteeld glaskroos en Loos blaasjeskruid. De andere soorten worden niet echt weggedrongen en in die zin is het dus geen invasieve exoot, maar een ‘gewone’ niet-invasieve exoot. Enig voorbehoud is misschien op zijn plaats, omdat we nu nog niet weten of deze soort zich over enkele jaren of op andere groeiplaatsen alsnog invasief kan ontwikkelen. Het is natuurlijk ook mogelijk dat ze zich meer ‘gedraagt’ zoals de Tengere rus die rond 1820 vanuit Amerika naar ons land kwam en die zich weliswaar sindsdien enorm heeft uitgebreid, maar zonder daarbij echt invasief te worden.

Het is onbekend hoe Juncus acuminatus hier is gekomen, maar hij is zeker door de mens gebracht; er zijn vlakbij grote Amerikaanse bedrijven en ook natuurbezoekers reizen veel. Binnen het terrein wordt hij zeker door koeien heen en weer vervoerd (er zijn gekiemde exemplaren in koeievlaaien gezien), maar hij staat met een paar pollen ook in vennetjes waar geen koeien komen, dus hij wordt ook anderszins verspreid. De soort is al zo wijd verbreid op de groeiplaats dat verwijderen onhaalbaar is zonder draconische maatregelen.

Als maatregel om Juncus acuminatus op deze schaal nog te verwijderen zou alleen het grootschalig afplaggen van het hele groeigebieden nog een dure optie zijn, maar de kans is vrij groot dat je de soort alleen maar een dienst bewijst door een nog geschikter concurrentie-arm vestigingsklimaat te creëren. Omdat Juncus acuminatus nu (nog) geen probleem vormt en mede omdat de exoot Tengere rus dit ook nooit is geworden, worden er geen problemen meer verwacht. Draconische maatregelen worden daarom niet overwogen op dit moment.

Juncus acuminatus is zo talrijk in Huis ter Heide dat het eigenlijk verwonderlijk is dat hij nog niet elders is aangetroffen. De verwachting is dat hij zeker binnenkort elders in het land (en omringende landen) zal opduiken. We zullen vast nog veel van deze soort gaan horen in de komende jaren.

Tekst en Foto's: André Aptroot, Natuurmonumenten en FLORON

Literatuur: J. Kirschner et al., Juncaceae 2: Juncus subg. Juncus, Species Plantarum: Flora of the World. Part 7: 1–336 (2002).