Ontdekking van de Pacifische nathouttermiet

In 2021 werd in Rotterdam een opzienbarende vondst gedaan: in een flinke boomstronk werd een grote termietenkolonie aangetroffen. Het bleek te gaan om de Pacifische nathouttermiet (Zootermopsis angusticollis) die oorspronkelijk uit Noord-Amerika komt. Hier leeft ze in de kustregio’s van Californië (VS) in het zuiden, tot British Columbia (Canada) in het noorden. Het is dus één van de weinige termietensoorten die ook in gematigde streken kunnen voorkomen. Deze insectengroep heeft met name vertegenwoordigers in de (sub)tropen. Het is, naast de recent gemelde Amerikaanse grondtermiet (Reticulitermes flavipes), de tweede termietensoort waarvan een kolonie is aangetoond in Nederland. Pacifische nathouttermieten zijn groot in vergelijking met vrijwel alle andere termietensoorten. De soort heeft soldaten die de kolonie beschermen en de grootste individuen die in Nederland zijn gevonden hebben een lichaamslengte van zo’n 17 millimeter, maar tot 20 millimeter is mogelijk.

Meer vondsten

In 2022, 2023 en 2024 volgden nog meer vondsten en thans zijn er acht kolonies in boomstammen aangetroffen. In waarschijnlijk alle gevallen ging het om populierenhout. Al deze stammen zijn vernietigd in de hoop deze exotische soort te verwijderen. De herkomst van de termieten is onbekend. Op de vindplaats komen, zoals op zoveel plekken in de Randstad, goederen en materialen binnen uit allerlei delen van de wereld, inclusief Noord-Amerika.

De eerste zeven vondsten waren allemaal in de directe nabijheid van elkaar, maar een vondst in februari 2024 was daar verder van verwijderd en zelfs aan de andere kant van een spoorlijn en snelweg. Tussen de verst uit elkaar liggende kolonies ligt 550 meter. Hiermee is zeker geworden dat er ook ten minste één ‘bruidsvlucht’ heeft plaatsgevonden. Termieten in een kolonie zijn normaliter vleugelloos en verlaten hun stuk hout nooit, maar als de kolonie omvangrijk is, worden ook gevleugelde individuen geproduceerd. Deze vliegen uit waarna de vrouwtjes en mannetjes paren en een nieuwe kolonie proberen te beginnen, waarvan ze dan koningin en koning zijn, in hout dat al enigszins aan het rotten is. Overigens ontstaan daarna binnen een kolonie ook andere individuen die eieren leggen en zo kan de kolonie snel groeien en zich voortplanten, ook nadat de koning en koningin dood zijn gegaan. Tijdens bruidsvluchten kunnen de termieten honderden meters ver komen. Het is dus zeker niet uit te sluiten dat er nog meer kolonies van de soort aanwezig zijn rondom de vindplaatsen. Meer inventarisaties in Rotterdam zijn dan ook wenselijk.

Voedsel

Termieten hebben een niet al te beste naam. Hoewel ze in natuurgebieden in hun oorspronkelijke areaal belangrijke biobouwers (ecosystem engineers) zijn, treden enkele soorten ook op als plaagdieren rondom gebouwen. Flink wat termietensoorten leven in en van hout en sommige kunnen ook constructies aantasten. Het hout wordt van binnenuit weggegeten en de aanwezigheid van de dieren kan zo erg lang verborgen blijven.

Hoewel de Pacifische nathouttermiet het liefst in vochtig en aangetast hout gangen knaagt, is bekend dat ze toch ook constructiehout kan aantasten, bijvoorbeeld in gebouwen met vochtproblemen. Bovendien is deze nathouttermiet een exoot in ons land, waarvan we niet weten of die zich invasief kan gedragen en bijvoorbeeld grote hoeveelheden dood hout kan gaan wegkapen ten koste van onze inheemse doodhoutsoorten. Redenen genoeg om de termiet te bestrijden én natuurlijk ook zoveel mogelijk kennis over te vergaren.

Meer informatie

• Een vakbladartikel over de Pacifische nathouttermiet (pdf: 8 MB).
• Dit onderzoek is uitgevoerd in opdracht van Bureau Risicobeoordeling & onderzoek van de NVWA.
• De NVWA heeft recent dit signaaladvies afgegeven waarin aandacht wordt gevraagd voor deze nieuwe insectengroep in ons land.

Tekst: Jinze Noordijk, EIS Kenniscentrum Insecten
Foto’s: Roy Kleukers (leadfoto: soldaat van de Pacifische nathouttermiet); Jinze Noordijk