Eindelijk een goed jaar voor de visdief

De visdief is een stern die langs onze kusten en grote wateren te vinden is. De soort had de afgelopen jaren in het IJsselmeergebied een dramatisch laag broedsucces., hoewel dat een belangrijk gebied is voor deze vogel. In de laatste twaalf jaar kwam het broedsucces slechts drie keer in de buurt van een gezond niveau. De andere jaren verhongerden de jongen op het nest (of wat daar bij de visdief voor door gaat: een ondiep kuiltje). De opluchting is dan ook groot dat 2017 voor de visdief een goed jaar blijkt te zijn. Voor het eerst in jaren was er weer voldoende spiering beschikbaar om de jongen te voeden.

Verduurzaming visserij IJsselmeer noodzakelijk

Al jarenlang ijvert Vogelbescherming voor het verduurzamen van de beroepsvisserij op het IJsselmeer. Maar zover is het helaas nog niet. In 2012 heeft Vogelbescherming Nederland met succes een vergunning voor het vangen van spiering aangevochten. Er werd desondanks op spiering gevist. In 2017 was er eindelijk weer een goed spieringjaar. Mede op aandringen van Vogelbescherming Nederland werd er uiteindelijk geen vergunning verleend. Het is bemoedigend dat de visdieven daar afgelopen jaar meteen van lijken te profiteren. Maar eigenlijk zou er uit voorzorg voorlopig helemaal niet gevist moeten worden op spiering, gezien de slechte staat van visetende vogels in het IJsselmeer.

Toekomst visdief nog onzeker

Dit goede visdiefjaar is een opsteker en een mooie beloning voor het beschermingswerk van Vogelbescherming en andere natuurorganisaties in het IJsselmeer. Maar de zorgen over de visdief en het broedsucces op de langere termijn zijn zeker niet weg. Nog steeds is het broedsucces namelijk onvoldoende om het herstel van de visdiefpopulatie te laten doorzetten. Daarom geeft ook het meest recente onderzoeksrapport dat het ministerie van van Landbouw, Natuurbeheer en Voedselkwaliteit heeft laten uitvoeren een duidelijk advies: de spieringvisserij moet voorlopig gestopt worden.

We vragen Bernd de Bruijn van Vogelbescherming waarom het dit jaar wel lukte met de visdief in het IJsselmeer. Ecoloog De Bruijn houdt zich bij Vogelbescherming Nederland onder meer bezig met het verbeteren van de natuur in het IJsselmeer en het beschermen van de vogels van het IJsselmeer.

Hoe belangrijk is Nederland voor de visdief?
“Heel belangrijk: als delta huisvest Nederland de meeste visdieven van West-Europa. De Nederlandse populatie zat in de jaren '70 in een dip maar herstelde weer tot ongeveer 20.000 paar. Een mooi herstel maar nog steeds maar de helft van het niveau van de jaren' 50. De laatste jaren stagneert het herstel weer en zien we een afname van het aantal visdieven.”

In 2017 had de visdief in het IJsselmeer eindelijk weer een redelijk goed broedsucces (0,7 jong per paar) na twee echte daljaren in 2015 en 2016. Wat maakte 2017 anders dan andere jaren?

“De hoeveelheid spiering. Deze kleine vissoort is de belangrijkste voedselbron voor visdieven in het IJsselmeer. De aantallen spiering fluctueren van jaar op jaar. En daarmee ook het broedsucces van visdief. Op zich niet erg, maar er moeten wel genoeg goede jaren zijn, anders daalt de populatie. Nadat in 2015 en 2016 bijna geen jong groot kwam, was 2017 weer een redelijk goed jaar. Dankzij extra onderzoek dit jaar hebben we dat mooi in beeld kunnen brengen. Er was dit jaar genoeg spiering. Maar we weten ook dat er de laatste jaren gemiddeld genomen nog steeds te weinig jonge visdieven groot worden. Na een piek van 8.000 paar in 2010 zaten we dit jaar op bijna 5.000 paar.”

Speelde de aanleg van de Marker Wadden een grote rol bij het broedsucces van dit jaar?
“In elk geval hebben de Marker Wadden de keuzemogelijkheid in broedplekken voor visdief sterk vergroot. Ze weten het meteen te vinden, er zaten dit jaar maar liefst 1.800 visdiefparen op de Marker Wadden! Die keuzemogelijkheid is belangrijk omdat de visdiefpopulatie dan beter aan risicospreiding kan doen. Een probleem met eilanden in het IJsselmeergebied is wel dat ze snel dichtgroeien met vegetatie, omdat ze ‘s winters niet overstromen. Daar houdt visdief niet van, want die wil uitzicht in verband met roofdieren.”

Het ministerie van Landbouw, Natuurbeheer en Voedselkwaliteit heeft Wageningen Marine Research gevraagd om onderzoek te doen naar de hoeveelheid spiering in het IJsselmeer. In hun rapport komen de onderzoekers met een helder advies: de spieringvisserij zou gestopt moeten worden totdat onomstotelijk vaststaat dat vogels geen nadeel ondervinden van de visserij. Is Vogelbescherming Nederland het daarmee eens?
“Jazeker, wij vinden dat de beroepsvisserij duurzaam moet zijn en in lijn met de natuurwaarden van het IJsselmeergebied. We weten nog niet tot in de finesses hoe het zit met het verband tussen vogel- en vispopulaties. Daarom is goed onderzoek ook zo belangrijk. Maar uit voorzorg zou je nu in elk geval niet op spiering moeten willen vissen.”

Waarom is spiering zo belangrijk voor visdieven en andere vogels van het IJsselmeer?
“Spiering heeft een mooie kleine maat, perfect voor vogelsoorten als de visdief, zowel voor piepkleine als voor opgroeiende kuikens. Het is een kleine vissoort die vanuit zee de grote binnenwateren in trekt. Dat doen ze soms massaal, soms minder. Sommige visetende vogels anticiperen op deze massaliteit en daarom fluctueert ook hun broedsucces van nature. Ze kunnen wel overschakelen op andere vissoorten, maar die zijn er meestal minder massaal. En al die vissoorten staan trouwens ook onder druk door visserij en de onnatuurlijke inrichting van het IJsselmeergebied. Behalve voor duurzame visserij zet Vogelbescherming Nederland zich daarom in samenwerking met de Nationale Postcode Loterij ook actief in voor het verbeteren van de natuurkwaliteit van het IJsselmeer.”

Was het in de rest van Nederland ook een goed visdievenjaar?

“Uit de Zeeuwse delta komen berichten van een laag broedsucces dit jaar, alhoewel dit per plek sterk verschilt, maar dat beeld is nog niet volledig. Niettemin is het recept voor de visdief simpel: voldoende veilige en onverstoorde broedplekken in een visrijke omgeving. Dat hebben we zelf in de hand. Met voldoende middelen voor natuurherstel en een duurzame visserij zou de toekomst voor de visdief absoluut rooskleurig kunnen zijn. Om de voorgestane transitie naar een duurzame beroepsvisserij op het IJsselmeer tot een succes te kunnen maken zal extra inzet van het nieuwe kabinet nodig zijn, omdat doorgaan op de huidige weg onvoldoende perspectief biedt. Maar als die verduurzaming van de IJsselmeervisserij er komt, ben ik ervan overtuigd dat het met de visdief en veel andere visetende vogels goed gaat komen.”

Tekst: Vogelbescherming Nederland
Foto's: Jan Lok; Jaap Schelvis, Saxifraga; Ruud van Beusekom, Vogelbescherming Nederland