Groene daken voor meer leefbare steden

Wereldwijd zijn er twee processen gaande die een grote impact hebben op het stedelijk gebied: migratie naar de stad en klimaatverandering. Er wonen inmiddels meer mensen in de stad dan op het platteland. En deze trend gaat nog even door. Een belangrijke vraag bij deze ontwikkeling is hoe we de steden leefbaar houden. De steden groeien in omvang en verdichten waardoor er steeds minder ruimte is voor natuur en groen. Het beperkte groen in de stad heeft echter een keerzijde want in het stedelijk gebied wordt klimaatverandering sterker ervaren dan elders doordat de verharde omgeving de temperatuurstijging versterkt met als gevolg dat steden hitte eilanden worden. In Rotterdam bijvoorbeeld zijn op warme zomernachten temperaturen gemeten die 7 graden hoger zijn dan in het buitengebied van de stad.

Ook treedt in veel steden wateroverlast op bij zware regenbuien. Door de vele verharding kan het regenwater niet in de bodem worden opgenomen maar wordt het afgevoerd via smalle waterlopen en riolen die overbelast kunnen raken en overstromen. Door klimaatverandering stijgt de temperatuur en nemen zware buien toe en neemt het risico op wateroverlast toe. Natuur in de stad kan een handje helpen om de overlast te verzachten en de stad leefbaar te houden. Een concrete maatregel is het aanleggen van groene daken.

Groene daken van fietsenschuurtje tot dakpark van 80 duizend vierkante meter

Een groen dak is een met vegetatie begroeid dak. De meest voorkomende groene daken zijn begroeid met vetplantjes (sedum) die bestand zijn tegen de extreme temperatuur op het dak. Vanwege hun beperkte gewicht zijn ze op veel platte daken toepasbaar van fietsenschuurtjes tot woonhuizen en bedrijven. Deze daken zijn het hele jaar groen en bloeien in de zomer waar dan onder andere veel bijen op afkomen. Maar er zijn ook andere soorten groene daken begroeid met kruidige planten zoals grassen en bloemen. De meeste groene daken hebben een omvang van enkele tientallen vierkante meters. In sommige steden echter zijn complete stadsparken te vinden op daken van gebouwen zoals in Rotterdam op het Vierhavenstrip gebouw waar een dakpark van 80 duizend vierkante meter ligt op het dak van een winkelcentrum.

Groene daken zijn multifunctioneel

Groene daken dragen bij aan klimaatadaptatie en natuur in de stad. Meteen moet gezegd worden dat groene daken geen wondermiddel zijn waarmee alle problemen worden opgelost, maar ze vervullen wel meerdere functies tegelijk en dragen wel bij aan het leefbaar houden van de stad. Zo vervullen groene daken een functie bij het koelen van woningen en ook enigszins van de omgeving, verminderen ze de hemelwaterafvoer over het jaar, en is de levensduur van een groen dak langer dan van een gewoon plat dak. Groene daken kunnen ook gecombineerd worden met zonnepanelen. Daarnaast dragen groene daken bij aan verfraaiing van gebouwen en kunnen ze bijdragen aan gezondheid. Ook zijn er groene daken waar voedsel wordt verbouwd en toegankelijke daken als daktuinen.

Zandhoopjes op groen dak voor meer biodiversiteit

Groene daken ondersteunen de biodiversiteit in de stad. Op deze daken komen allerlei planten en dieren voor die op gewone ‘kale’ daken met dakpannen en bitumen weinig te zoeken hebben. Veel insecten zoals bijen, zweefvliegen, kevers en spinnen vinden een plekje op de begroeide daken. Over het algemeen zijn het de meer algemene soorten, maar soms worden ook bijzondere soorten gevonden zoals orchideeën of soorten van de rode lijst soorten zoals de Karthuizer anjer en de Sikkelsprinkhaan. Ook kunnen groene daken een belangrijke rol spelen voor wilde bestuivers die momenteel sterk onder druk staan. Op daken met een kruidige vegetatie komen meer soorten voor dan op de sedumdaken.

Variatie in dikte van het substraat van het groen dak is goed voor de biodiversiteit. Lagen dikker dan 15 cm bieden mogelijkheden aan insecten om te overwinteren en aan plantensoorten om droge periodes te overleven. De soorten die voorkomen op groene daken en de aantallen hangen ook samen met het overige groen in de stad. Als er in de omgeving meer groen voorkomt, komen op een groen dak meer soorten voor. Voor gemeenten is het belangrijk om het groen met elkaar te verbinden zodat soorten zich langs de verschillende plekken kunnen verplaatsen op zoek naar voedsel en nestgelegenheid. Daarnaast kan de dakeigenaar zelf maatregelen nemen om de biodiversiteit op het dak te vergroten door bijvoorbeeld zandhoopjes te maken, een bosje takken neer te leggen, waarin bijvoorbeeld graafbijen en andere insecten zich kunnen vestigen of vogels kunnen nestelen.

Tekst en foto’s: Kees Hendriks, Wageningen Environmental Research
Leadfoto: Groendak op een gebouw van Wageningen Environmental Research

Meer informatie:

• Groene daken voor een leefbaar Tilburg
• Groene daken voor klimaatbestendigheid