Stof tot nadenken: recept bodemvruchtbaarheid voor boer en klimaat

Organische stof is belangrijk voor de natuur en de landbouw. Het zit vol voedingsstoffen die essentieel zijn voor plantengroei, het verbetert de bodemstructuur en het heeft ook nog andere positieve effecten. Vrijwel iedereen nam eigenlijk aan dat meer organische stof in de grond 'automatisch' voor een grotere plantengroei en oogst zorgt. Onderzoek bij het NIOO bewijst nu dat het toch anders in elkaar zit. “Oppervlakkig bekeken werkt het zo bij sterk verschillende akkers, maar als je in detail kijkt niet.”

Vergeleken promovendus Stijn van Gils en collega’s velden uit heel Europa met elkaar of onderzochten ze het in een kas, dan had de hoeveelheid organische stof een positief effect. Maar bekeken ze paren landbouwpercelen van één met laag en één met hoog percentage organische stof, en verder heel vergelijkbaar, dan vonden ze geen consequente verschillen in de opbrengst van het gewas. Van Gils: “In de agrarische praktijk zie ik die verschillen niet terug in de oogst.”

Geen win-win

Voor beleidsmakers betekent de studie dat meer organische stof niet automatisch een win-winsituatie voor klimaat en landbouw oplevert. De NIOO-onderzoekers denken dat het percentage organische stof een veel te ruime maat is om duidelijk iets te zeggen over de oogst. “Als het gaat om het vastleggen van CO₂ maakt dat niet uit,” zegt van Gils, “maar voor de vruchtbaarheid waarschijnlijk wel.”

“Als je voor wereldwijd klimaatbeleid meer organische stof in de bodem gaat stoppen, let dan niet alleen op de hoeveelheid maar ook op de kwaliteit,” stelt onderzoeksleider Wim van der Putten. Hier kunnen beleidsmakers, en boeren, vanaf nu rekening mee houden. Hoe die kwaliteit er precies uit moet zien, wordt op dit moment onderzocht in het nieuwe project Vital Soils. “Het heeft zeer waarschijnlijk te maken met de verhouding van makkelijk en moeilijk afbreekbare organische resten in de bodem.” Dat heeft gelijktijdig invloed op chemie, bodemleven en structuur. “Deze hebben een interessante driehoeksverhouding in de bodem.”

Duurzaam vergroten

Het promotie-onderzoek waar Van Gils op 13 september bij Wageningen University op promoveerde maakt deel uit van een groot EU-project in Nederland, Zweden, Engeland, Duitsland, Polen, Hongarije en Italië. Het onderwerp is: hoe beïnvloedt organische stof de plantengroei èn de insecten op de plant. Van Gils: “Als we begrijpen hoe de interacties tussen het boven- en het ondergrondse precies werken in de landbouw, dan kunnen we die kennis gebruiken om de oogst op een duurzame manier te vergroten.” Daar kan de natuur dan ook van profiteren.

Tekst: Froukje Rienks, NIOO-KNAW
Foto's: NIOO-KNAW