Jonge eendjes gezien? Vertel het Dr. Duck!

'Dr. Duck': zo'n bijnaam krijg je niet zomaar. Erik Kleyheeg is postdoctoraal onderzoeker bij het NIOO. Maar zijn eendenkuikenproject is hij gestart vanuit persoonlijke interesse.

"In mijn vrije tijd, want ik ben nu eigenlijk bezig met vogelgriep. Maar al tijdens mijn promotieonderzoek zag ik dat het aantal wilde eenden achteruitging. Dat verbaasde me."

Teruggang

Een rapport van Sovon Vogelonderzoek Nederland bevestigde de observaties van Kleyheeg.

Wilde eenden zijn dan wel de meest talrijke eendensoort van Nederland, en je vindt ze dan wel overal van het platteland tot aan stadsparken en woonwijken, maar "dat betekent niet dat je ze voor lief kunt nemen".

Volgens het rapport is het aantal wilde eenden sinds begin jaren negentig namelijk met zo'n 30% afgenomen. Dat betekent dat er meer dan 100.000 broedpaartjes zijn verdwenen.

Kuikenfase

De oorzaak is niet bekend. Wel concluderen onderzoekers van Sovon en van het Vogeltrekstation van het NIOO dat de eendenjacht geen rol van belang speelt, en het aantal succesvolle broedsels ook niet.

Het probleem heeft waarschijnlijk te maken met de kuikenfase: simpel gezegd lijkt het erop dat minder eendenkuikentjes volwassen worden dan vroeger.

Om een beter beeld te krijgen van het wel en wee van de jonge eendjes, riep Erik Kleyheeg vorig jaar al 'citizen scientists' op om hun meldingen door te geven: hoeveel eendjes zagen ze en hoe oud waren de eendjes ongeveer?

Eerste weken

De waarnemingen stroomden binnen, en wat bleek? In de eerste weken nadat ze het nest hebben verlaten, lijkt de sterfte het grootst. Want vanaf die tijd werden de gemelde aantallen kleiner: drie op de vier eendjes leken verdwenen.

Om dat te onderbouwen zijn meer waarnemingen nodig. Het mooiste zou volgens Kleyheeg zijn als mensen hetzelfde nest een aantal keer zouden volgen.

"Want zo krijgen we ook gegevens als op een gegeven moment alle eendjes weg zijn", zegt hij. Een moedereend alleen wordt anders immers niet zo snel gemeld.

Oorzaken

Waardoor de teruggang wordt veroorzaakt is nog altijd niet goed vast te stellen. Wel zijn er ondertussen diverse theorieën, vertelt Kleyheeg. Zo is het aantal roofdieren sinds begin jaren negentig toegenomen, en worden er dus misschien meer kuikentjes opgegeten.

Ook is er meer vermenging van wilde eenden en gekweekte eenden - "soepeenden" - waardoor de kuikentjes wellicht zwakker zijn of hun beschermende schutkleur kwijtraken: gele eendjes zijn nu eenmaal een makkelijkere prooi.

Tot slot zou het steeds grilliger wordende klimaat ermee te maken kunnen hebben. Relatief late periodes van kou en slecht weer zoals hagel zouden de jonge eendjes, die moeite hebben met warm blijven, extra zwaar treffen.

Melden

Om verder te kunnen, roept Erik Kleyheeg dus zoveel mogelijk mensen op om jonge eendjes te melden. "Het enige dat u hoeft te doen is de locatie. de datum, het aantal kuikens en hun geschatte leeftijd doorgeven."

Dat kan dit hele voorjaar via het welbekende Waarneming.nl voor wie daar een account heeft, of anders via het formulier op de eigen website van Erik Kleyheeg: www.erikkleyheeg.nl/eendenkuikens.

Tekst: Nederlands Instituut voor Ecologie (NIOO-KNAW)
Foto's: Piet Munsterman, Saxifraga; Bart Vastenhouw, Saxifraga