De twee gezichten van de Zwarte korstkogelzwam

Nederlandse vondsten

De Zwarte korstkogelzwam (Hypoxylon mediterraneum; RL: Gevoelig) vormt flinke plakkaatachtige korsten op afstervende takken en stammen van loofbomen en dan vooral op eiken. Deze paddenstoel groeit als een zwarte korst tussen het hout en de schors in en drukt tijdens de groei de schors weg waardoor de glanzende zwarte korst zichtbaar wordt. In deze korst ontwikkelen zich kleine flesvormige orgaantjes waarin de sporen gevormd worden. De keren dat de Zwarte korstkogelzwam in Nederland werd aangetroffen was dit veelal op een plek waar eerder een bosbrand had gewoed, waardoor de boom door de hitte beschadigd raakte. Zo werd deze paddenstoel aangetroffen op een eik na  een bosbrand op de Veluwe in 1995. In de Schoorlse duinen betrof het een Zomereik aan de rand van een brandplek van enkele jaren geleden. De Zwarte korstkogelzwam wordt voor ons land aangegeven als saprofyt, dus als een verteerder van dood hout.

Berucht in het zuidwesten van Europa

Echter, in Zuidwest-Europa heeft deze paddenstoel een wat donkerder reputatie en staat daar in de bosbouw bekend als "Black cancer", een verwijzing naar de zwarte korsten die op de aangetaste bomen ontstaan en veelal tot de dood van de bomen leiden. Er is een toename van deze ziekte in deze warmere streken die vooral optreedt na droogteperiodes. Door droogtestress worden soorten als Kurkeik, Steeneik, en Moseik bevattelijker voor de ziekte, die veel schade aan het landschap en de bosbouw kan toebrengen. Ook onze Zomer- en Wintereiken blijken gevoelig en kunnen door de Zwarte korstkogelzwam worden aangetast. Klimaatverandering zal in ons land niet alleen voor hogere gemiddelde temperaturen zorgen, maar ook voor extremere weersomstandigheden. Bij langdurige droogteperiodes betekent dit voor veel planten een stresssituatie die ze gevoeliger maakt voor ziektes en dan kan de Zwarte korstkogelzwam voor de eiken in ons land zijn andere gezicht gaan tonen.

Tekst en foto's: Kees Roobeek, Nederlandse Mycologische Vereniging