Vroege vondst van opgegraven Stekelige hertentruffels

Hertentruffels

Hertentruffels ontwikkelen zich ondiep onder de grond. Er zijn slechts twee beproefde manieren om de paddenstoelen te vinden. Je kunt zoeken naar kuiltjes die dieren graven op zoek naar de truffels, of naar de truffelknotszwam (Elaphocordyceps spec.), een parasiet van hertentruffels. Op maandag 8 juli werden er Stekelige hertentruffels (Elaphomyces muricatus, RL; Kwetsbaar) gevonden in het Robbenoordbos in de Wieringermeer. Deze vondst is bijzonder vanwege het vroege tijdstip van het jaar. Hertentruffels kunnen in principe het hele jaar worden gevonden in gebieden waar dieren de hertentruffels opgraven voor consumptie; normaalgesproken wordt hun aanwezigheid echter verraden door het verschijnen van truffelknotszwammen in augustus of september.

De hertentruffels in het Robbenoordbos werden aangetroffen in een door dieren gegraven kuiltje. Ze waren al vrij oud waardoor we aannemen dat ze zich al eerder in het jaar moeten hebben ontwikkeld. Na het opeten van de nodige hertentruffels laten de dieren vaak een aantal exemplaren achter in de kuil. Op de graafplek in het Robbenoordbos was aan de pootafdrukken goed te zien dat het reeën moesten zijn geweest. Deze hertjes komen voor zover bekend al vanaf de aanleg in het Robbenoordbos voor. Hevige regenval, waarbij de strooisellaag wordt weggespoeld, kan er ook voor zorgen dat de hertentruffels voor het oprapen liggen. In duingebieden, waar vrijwel geen herten voorkomen, kun je de aanwezigheid van hertentruffels hoofdzakelijk ontdekken door te zoeken naar truffelknotszwammen.

Truffelknotszwammen

Truffelknotszwammen parasiteren op ondergrondse hertentruffels. In Nederland komen drie soorten truffelknotszwammen voor. De Zwarte truffelknotszwam (Elaphocordyceps ophioglossoides) is de meest algemene van de drie soorten truffelknotszwammen. Ze vormen bovengronds goed zichtbare knotsen, waarmee ze de ondergrondse locatie van de hertentruffels verraden. Om zeker te weten welke soort hertentruffel wordt geparasiteerd is het noodzakelijk om deze uit te graven. Het is soms opvallend hoeveel hertentruffels er bij elkaar in de grond kunnen zitten. Kuiltjes zoeken in een bos met herten levert momenteel de meeste vondsten op. Hierdoor wordt nu de indruk gewekt dat hertentruffels in grote delen van het land alleen in de zomer en herfst voorkomen.

Beschrijving

Hertentruffels behoren tot de zakjeszwammen (ascomyceten). In Nederland komen vier soorten hertentruffels voor, waarvan de Stekelige hertentruffel het meest algemeen voorkomt, direct gevolgd door de Korrelige hertentruffel (Elaphomyces granulatus, RL; Kwetsbaar). De donkerbruine rondachtige Stekelige hertentruffel is bedekt met lichtbruine puntjes/stekeltjes. De truffels hebben een doorsnede van 0,3 tot wel 5 centimeter. De geur niet opvallend, maar neigt wat muf naar grond. Onder droge omstandigheden is de buitenkant erg hard. De truffels bezitten een dikke schil (Peridium) die bestaat uit twee lagen. De binnenlaag van het peridium is opvallend gemarmerd door lichtbruine adertjes, een duidelijk kenmerk van de Stekelige hertentruffel bij doorsnijden. De sporen zijn 18 tot 40 micrometer in doorsnee en bedekt met stekeltjes van 1,5 tot 2,5 micrometer. De Stekelige hertentruffel leeft in symbiose  (vormt mycorrhiza's) met loofbomen op voedselarme, zure tot kalkhoudende zandgrond. Ze komt vooral voor bij Eik, Beuk, Haagbeuk, en Berk, soms bij Spar. De Stekelige hertentruffel zit meestal vrij ondiep onder de strooisellaag, maar 10 centimeter en dieper komt ook voor.

Tekst: Martijn Oud, Nederlandse Mycologische Vereniging
Foto's: Leonard Minkema; Martijn Oud