Nederlandse varens roesten ook

Parasitaire schimmels

Roesten zijn steeltjeszwammen (basidiomyceten) en dus verwant aan onze gewone paddenstoelen, zoals iedereen die wel kent. Roesten zijn parasitaire schimmels die hun vruchtlichamen in het weefsel van hun gastheer vormen en nauwelijks met het blote oog zijn te herkennen. De microscoop moet er aan te pas komen om ze op naam te kunnen brengen. Veel roesten zijn specifiek voor bepaalde plantensoorten en hebben daarnaast dikwijls een ingewikkelde levenscyclus van verschillende stadia, waarbij twee zeer verschillende gastheren betrokken zijn. Geschat wordt, dat er momenteel circa 200 roestsoorten in ons land voorkomen. Bij de varenroesten komen twee stadia voor op varens zonder echt aantoonbare schade, maar een derde stadium kan veel schade toebrengen aan naaldbomen van het geslacht Abies (zilversparren). In landen waar deze zilversparren een belangrijke rol spelen in de bosbouw is veel meer aandacht voor deze schadelijke roesten.

Varenroesten ook in Nederland

Roesten op varens waren in Nederland nog niet vastgesteld. Gericht onderzoek op enkele veel voorkomende varensoorten leverde de afgelopen twee jaar vier nieuwe varenroesten voor ons land op. In een recente publicatie in Coolia, het tijdschrift van de Nederlandse Mycologische Vereniging, worden de recente vondsten beschreven.

De roesten werden gevonden op de afstervende varenbladeren in het winterhalfjaar. Met het juiste zoekbeeld voor ogen bleken Eikvarenroest en Stekelvarenroest, voorkomend op respectievelijk Gewone eikvaren en Brede en Smalle stekelvaren, vrij algemeen voor te komen. De verspreiding van Tongvarenroest en Mannetjesvarenroest verdient nog nader onderzoek. De in de literatuur beschreven afhankelijkheid van zowel varens als zilversparren lijkt in ons land twijfelachtig, gezien de zeldzaamheid van zilversparren en de ruime verspreiding van de varenroesten. Er wordt in Coolia verondersteld dat het stadium op varens hierop kan overwinteren en dan, zonder het tussengastheerschap van de zilverspar, opnieuw varens kan infecteren.

Tekst en foto's: Kees Roobeek, Nederlandse Mycologische Vereniging (leadfoto: Eikvarenroest)