Op ontdekkingstocht in moerassen

Toegankelijkheid

Vanwege het moerassoorten-project, maar ook vanwege de droge herfst wordt er door een toenemend aantal paddenstoelenkenners uitgeweken naar de moerasgebieden. Momenteel zijn er door de droogte van de afgelopen maanden op de hoger gelegen traditionele paddenstoelengebieden, veel minder paddenstoelen te vinden dan menig paddenstoelenliefhebber wenselijk acht. Een alternatief is gauw gevonden want vochtige gebieden heb je in ons laaggelegen landje voor het uitkiezen. Wel moet er van tevoren, indien noodzakelijk, voor de toegang van de terreinen een ontheffing worden aangevraagd.

Drijvende eilandjes

Er worden momenteel verrassend veel paddenstoelen gevonden in het Ilper- en Oostzanerveld, twee oude veenweidegebieden gelegen iets ten noorden van Amsterdam. Het gebied bestaat uit tientallen door sloten geïsoleerde percelen die "eilandjes" worden genoemd. Sinds een groot oppervlak van de veenweide in de loop der tijd zijn agrarische bestemming verloor, is een toenemend areaal begroeid geraakt met boomsoorten zoals Berk en Wilg. Deze successie naar moerasbos is moeilijk te stuiten en vormt een bedreiging voor het open karakter van het landschap en voor de weidevogels. Berken en sommige Wilgensoorten zijn boomsoorten die het vermogen hebben zich te vestigen op de "half drijvende" eilandjes die je hier aantreft. Als berken op een te slappe bodem staan en te groot worden vallen ze vaak om waarna de opengevallen plaats wordt ingenomen door jonge bomen. Hierdoor krijg je de indruk van een natuurlijk moerasbos. De Berk staat bekend om het grote aantal soorten paddenstoelen die ermee in symbiose leven. Ook zijn er veel paddenstoelensoorten die als saprofyt op dode Berken of delen daarvan te vinden zijn. Veel berkenbosjes geven je de indruk alsof de mens er nooit een voet heeft gezet vanwege het smetteloos lichtgroene tapijt van Veenmos (Sphagnum spec.). Let bij het betreden van zo'n eilandje goed op en voel even met je voet of je wel op vaste bodem staat. Spring nooit om te controleren of de bodem stevig genoeg is om op te staan. Je zult de eerste niet zijn die tot zijn middel of dieper in de bodem weg zakt. Zorg er daarom voor met meerdere personen op pad te gaan. Ervaren bezoekers kennen de gevaren van dergelijke terreinen van het Ilper- en Oostzanerveld maar al te goed.

Massa's paddenstoelen

De afgelopen weken werden verschillende moerasgebieden bezocht door leden van de Nederlandse Mycologische Vereniging. De laatste jaren worden moerasgebieden zoals het Ilper- en Oostzanerveld in toenemende mate door mycologen gewaardeerd. Je hebt tijdens de droge periodes van de laatste jaren daar meer kans op paddenstoelen. Langzaam begint het besef te komen bij een breed publiek dat er veel bijzondere paddenstoelen in deze ongerepte en moeilijk toegankelijke wildernis zijn te ontdekken. Niet alleen de zeven typische moeraspaddenstoelen van het moerassoorten-project van het NEM, maar ook soorten die je er niet snel zou verwachten omdat het geen typische moeraspaddenstoelen zijn. Zo'n soort is de Viltige maggizwam (Lactarius helvus) onder andere bekend van de (droge) naaldbossen op de hogere zandgronden. De afgelopen weken werden ze in de berkenbosjes van het Ilperveld zo massaal gevonden, dat je moest uitkijken om ze niet plat te trappen. Dergelijke soorten worden hier veel meer gevonden. Behalve Viltige maggizwammen werden er de afgelopen weken vier Ruigsteelboleten (Leccinum) genoteerd.

Behalve de Witte berkenboleet (Leccinum niveum, RL: Kwetsbaar) als telsoort werden er ook Bonte berkenboleet (Leccinum variicolor), de Gewone berkenboleet (Leccinum scabrum) en de Bruingrijze berkenboleet (Leccinum cyaneobasileucum) aangetroffen, vaak in een fors aantal. Wat opvalt in dergelijke moerasbosjes is het grote aantal exemplaren van enkele soorten. Grote glanzende exemplaren van de Braakrussula (Russula emetica) zijn hier in sommige jaren massaal te vinden. Tijdens een bezoek aan een zeer vochtig berkenbosje met veel Veenmos konden soorten worden genoteerd als de Veenmosrussula (Russula sphagnophila, RL: Bedreigd), de Veenmosgordijnzwam ( Cortinarius tubarius, RL: Bedreigd), de Valse veenmosgordijnzwam ( Cortinarius huronensis), maar ook de saprofyten als het Zomerfluweelpootje (Flammulina fennae) en de Spikkelplooiparasol (Leucocoprinus brebissonii). In een kort tijdbestek van twee uur konden tientallen soorten worden genoteerd. Het vermoeden bestaat dat een meerjarige inventarisatie honderden soorten aan het licht zou kunnen brengen. En dan hebben we het nog niet eens over de paddenstoelen die te vinden zijn in het veenmosrietland van het Ilper- en Oostzanerveld.

Tekst: Martijn Oud, Nederlandse Mycologische Vereniging
Foto's: Piet Brouwer (leadfoto: Veenmosvuurzwammetje in habitat met Zonnedauw); Martijn Oud