Eerste Blauwe Kiekendief met satellietzender de lucht in
Grauwe Kiekendief - Kenniscentrum Akkervogels, Vogelbescherming NederlandVoedsel voor Blauwe Kiekendief en Velduil in het Waddengebied
Vogelbescherming Nederland en Stichting Werkgroep Grauwe Kiekendief sloegen in 2013 de handen ineen om samen een beschermingsplan voor de Blauwe Kiekendief en de Velduil op te stellen. De eerste prioriteit hierin is het jaarrond bieden van voedsel. Inmiddels is in het Waddengebied een kleine 90 hectare optimaal foerageergebied in de vorm van Vogelakkers aangelegd. Vanaf komend voorjaar zal dit oppervlak verder groeien naar 150 hectare. Om te testen of deze Vogelakkers hun werk doen, zullen de nodige zenders op Blauwe Kiekendieven en Velduilen worden aangebracht. De afgelopen jaren zijn al zes Blauwe Kiekendieven uitgerust met UvA-BiTS GPS-loggers. Het vrouwtje “Nadine” is de eerste in een reeks Blauwe Kiekendieven die een satellietzender meekrijgt. Via deze individuen hopen we veel te leren over deze sterk bedreigde soorten, zodat we een effectieve beschermingsstrategie kunnen ontwikkelen.
2016 slecht jaar voor Blauwe Kiekendief
Er is nog maar een handjevol broedparen van de Blauwe Kiekendief in het noordelijke kustgebied. In Duitsland kwamen in totaal slechts drie paartjes tot broeden, twee op de Waddeneilanden en één paar in een tarweveld op 300 meter van de Nederlandse grens. In Nederland kwam het aantal broedparen net boven de tien paar uit. Daarvan zaten vijf paartjes in de Groningse akkers; slechts één van deze paartjes wist drie jongen groot te brengen.
Het lage muizenaanbod was de belangrijkste oorzaak van het slechte broedseizoen voor Blauwe en Grauwe Kiekendieven. 2016 was één van de slechtste jaren voor de Veldmuis, het stapelvoedsel van kiekendieven in grote delen van Europa. In Groningen wordt sinds 1992 de veldmuizenstand gemeten. 2016 kwam in de buurt van het ultieme daljaar 1994.
De nesten van de Blauwe Kiekendief in de Duitse en Nederlandse tarweakkers zijn door Werkgroep Grauwe Kiekendief beschermd tegen grondpredatoren en landbouwwerkzaamheden. Dankzij deze beschermde nesten bereikten respectievelijk twee en drie jongen het vliegvlugge stadium. Eén van deze jongen, een vrouwtje, werd door Nadine Knipping van de Universiteit van Oldenburg in Duitsland uitgerust met een lichtgewicht satellietzender. Vanzelfsprekend is dit wijfje vernoemd naar deze onderzoekster die al jaren Blauwe Kiekendieven onderzoekt in het Duitse Waddengebied.
Omzwervingen van “Nadine” met satellietzender gevolgd
In de eerste weken na uitvliegen scharrelde “Nadine” haar kostje bij elkaar op de Dollardkwelders en in het aangrenzende akkerland. Tijdens en kort na de graanoogst zijn op de stoppels van granen zelfs in daljaren van de Veldmuis nog wel voldoende prooien te vangen. Vervolgens verbleef zij ruim een week in een agrarisch gebied ten noorden van Bremerhaven. Van daaruit vloog zij naar het Lauwersmeergebied, om precies te zijn naar het militaire oefenterrein De Marnewaard, dat voor veel woelmuisspecialisten gedurende het hele jaar een belangrijk jachtgebied is, zo ook voor Blauwe Kiekendieven.
Op zondag 25 september zagen we deze jonge Blauwe Kiekendief kortstondig jagen bij het oefendorp Marnehuizen. Op dat moment vond daar een militaire oefening plaats, waar “Nadine” zich overigens niets aan gelegen liet liggen. Van de circa duizend hectare graslanden in De Marnewaard was een paar dagen daarvoor ongeveer 80 hectare gemaaid; hier waren prompt 28 Buizerds, 10 Torenvalken en dus ook onze Blauwe Kiekendief “Nadine” aan het jagen op Veldmuizen. Na tot twee keer toe door een Torenvalk te zijn geattaqueerd vloog de gezenderde jongedame al jagend over de steppeachtige vlakten uit zicht.
Mocht je een Blauwe Kiekendief zien, kijk dan alsjeblieft goed of zij een antenne op de rug draagt en noteer gedrag, maak foto’s en stuur ons een mail en/of voer in op Waarneming.nl. Elke waarneming draagt bij aan de kennis over deze sterk bedreigde roofvogel.
Tekst: Jules Bos, Vogelbescherming Nederland & Ben Koks, Werkgroep Grauwe Kiekendief
Foto's: Harold van der Meer (leadfoto: Blauwe Kiekendief Nadine), Ben Koks; Carola Zajonz
Kaart: Werkgroep Grauwe Kiekendief / Nadine Knipping
| Het verschil tussen een satellietzender en een GPS-logger, en wat dat betekent voor ecologisch onderzoek
Een GPS-logger legt tot op de meter nauwkeurig de bewegingen van een vogel vast. Op afstand kun je instellen hoe frequent een positie wordt vastgelegd, bijvoorbeeld elke 10 minuten of elke 3 seconden. Het grote voordeel van deze techniek is dat je het gedrag van de vogel goed kunt volgen. Het nadeel is dat je de logger alleen kunt uitlezen binnen een antennesysteem. Je moet dus weten waar de vogel zit om de data te kunnen downloaden. Als je een vogel niet meer ziet, weet je niet of hij dood is of dat hij elders verblijft. Een satellietzender geeft via een satelliet één of twee keer per dag zijn posities door. Je kunt daardoor op afstand individuen volgen, waardoor je ongeveer weet waar de vogels zitten en hoe groot hun leefgebied is. De satellietzenders hebben een wereldwijde dekking, echter de posities kennen een afwijking van enkele honderden meters tot enkele kilometers. Een belangrijk voordeel van satellietzenders is dat je ook kunt zien wanneer een vogel doodgaat. |