Vreemd koppel op rot loofhout

Zwerminktzwam

De Zwerminktzwam (Coprinellus disseminatus) valt onder de donsinktzwammen (subsect. Setulosi) waarvan in Nederland 32 soorten voorkomen. Zwerminktzwammen worden in dichte groepen gevonden op rotte loofhoutsoorten op min of meer vochtige, vruchtbare bodems. Meestal staan ze op stronken, takken en stammen, maar vaak ook op ondergronds wortelhout en op of net onder de grond liggende planken, latten en schotten. Soms kun je het silhouet van een ondergrondse lat, plank of schot herkennen door de erop zittende Zwerminktzwammen die geen centimeter van het hout onbenut laten. Hoewel "zwermen" volgens het Nederlands woordenboek meer te maken heeft met vliegende insecten en vogels is de Nederlandse naam goed gekozen. Er is nauwelijks een andere naam voor dit fenomeen te verzinnen. Door de kleine hoedjes (tot 15 millimeter doorsnede) en het voorkomen in "zwermen" zijn ze gemakkelijk te onderscheiden van andere verwante Donsinktzwammen. De algemeen voorkomende Zwerminktzwam behoort daardoor tot één van de bekendste paddenstoeltjes van Nederland.

Dwergfranjehoed

De tengere en kleine Dwergfranjehoed (Psathyrella pygmeae), met een hoed tot 17 millimeter doorsnede, komt eveneens in grote groepen op rot loofhout voor. Deze franjehoed is ook door zijn formaat en de massaliteit van zijn verschijnen gemakkelijk van andere franjehoeden te onderscheiden. De Dwergfranjehoed lijkt oppervlakkig gezien wel wat op de Zwerminktzwam, maar is in het veld hiervan goed te onderscheiden. Juist omdat deze twee soorten door elkaar op dezelfde locatie kunnen voorkomen is onderscheid van belang als we meer willen weten over bijvoorbeeld de verspreiding van beide soorten. Het gemakkelijkst gaat dat door met een loep de hoedhuid af te zoeken op de aanwezigheid van haren. De Dwergfranjehoed heeft geen haren terwijl de Zwerminktzwam die wel heeft. De Zwerminktzwam behoort tot de groep van donsinktzwammen. Deze haartjes op de hoed zijn met een loep goed te zien.

Gezamenlijk voorkomen

De Zwerminktzwam en de Dwergfranjehoed hebben iets gemeen met elkaar, want de paddenstoeltjes worden geregeld bij elkaar gevonden. "In close harmony" zoals dat heet. Beide soorten hebben een voorkeur voor voedselrijkere, wat vochtige loofbossen maar voor de Dwergfranjehoed geldt dit vooral voor dergelijke bossen op zwaardere bodems zoals de klei- en laagveengebieden van Nederland. Dwergfranjehoeden worden vanwege deze voorkeur het meest in het westen, midden en noorden van ons land gevonden. Bijvoorbeeld samen met zijn maatje de Zwerminktzwam in recreatiegebiedjes van West-Friesland en dan vooral op rotte populierenstronken en -stobben. Ook op het kunstmatige eilandje en voormalig baggerdepot "De Kreupel" in het IJsselmeer werden in 2012 Dwergfranjehoeden gevonden. Dwergfranjehoeden komen vooral voor in Noord- en Zuid-Holland, Zeeland, Flevoland en het rivierengebied. Elders kunnen Dwergfranjehoeden behoorlijk zeldzaam zijn. Op ondergronds hout komen geregeld Zwerminktzwammen voor, maar dan zelden in het gezelschap van zijn maatje de Dwergfranjehoed.

Tekst en foto's: Martijn Oud, Nederlandse Mycologische Vereniging