Blauwe Kiekendief broedt in Flevoland

Blauwe Kiekendievenstand Nederland

De Blauwe Kiekendief is een zeer zeldzame broedvogel met de laatste jaren rond de elf broedparen in Nederland. De reproductie is zo laag dat de Blauwe Kiekendief als broedvogel dreigt uit te sterven. Het aantal waarnemingen van Blauwe Kiekendieven in de herfst- en winterperiode in Nederland ligt vele malen hoger dan in het broedseizoen. Russische en Scandinavische Blauwe Kiekendieven overwinteren in West- en Midden-Europa, en vormen met een deel van onze eigen broedvogels de Nederlandse winterpopulatie.

Broedende Blauwe Kiekendieven in Flevoland

Oostelijk Flevoland is in 1957 drooggelegd. Tussen 1959 en 1973 hebben er paartjes Blauwe Kiekendief gebroed in Oostelijk Flevoland, met als hoogste aantallen 8 tot 10 paren rond 1971/1972. In 1971 werden de eerste broedparen Blauwe Kiekendieven geregistreerd in Zuidelijk Flevoland, dat in 1968 was drooggelegd. Vanaf 1973 komt hij als broedvogel ook in de Oostvaardersplassen voor. Flevoland kende topjaren met in 1977 en 1980 respectievelijk 40 en 50 broedparen. In de muizenrijke jaren zouden er ook enkele paren in de akkers tot broeden zijn gekomen. Met het verdwijnen van de pioniersbegroeiing namen de aantallen na 1980 jaarlijks snel af en bleven er uiteindelijk enkele broedparen in de Oostvaardersplassen over. Sinds 2005 is het Blauwe Kiekendieven daar echter niet meer gelukt om succesvol te broeden.

Van de duinen naar de akker

Jarenlang was de Blauwe Kiekendief een typische broedvogel voor de Waddeneilanden, met enkele paartjes in de Oostvaardersplassen.

Het jaar 2009 is een nieuw keerpunt wat broedgebieden en broedlocaties van Blauwe Kiekendieven betreft. In dat jaar deed een eerste paartje Blauwe Kiekendieven een broedpoging in een perceel wintertarwe in Gronings akkerland. Het mannetje van dit paar was afkomstig van Texel. In de daarop volgende jaren zijn er jaarlijks gemiddeld 3,8 paartjes in de akkers van Oost-Groningen vastgesteld. Gemiddeld vlogen er in Oost-Groningen in 2010-2015 per paartje 1,5 jongen uit.

In 2010 en 2013 werd vroeg in het broedseizoen een paartje Blauwe Kiekendieven waargenomen in Oostelijk Flevoland, maar kon er geen broedpoging vastgesteld worden. In 2014 werd in Zuidelijk Flevoland in het broedseizoen met enige regelmaat een jagende man Blauwe Kiekendief gezien. Ondanks uren posten en zoeken met vrijwilligers van Werkgroep Grauwe Kiekendief kon het paartje niet gevonden worden. Het vermoeden dat er wel een broedpoging geweest moest zijn werd bevestigd toen er half juni in dezelfde omgeving ook een vrouwtje werd waargenomen dat daar wat rondhing. Ze was in de rui, wat een aanwijzing is dat ze gebroed moest hebben. Haar gedrag wees op een mislukte broedpoging.

Flevolands broedsucces in 2015

Het broedseizoen 2015 was voor de Blauwe Kiekendieven in Flevoland in meerdere opzichten historisch te noemen. Het betrof het eerste succesvolle legsel sinds 10 jaar in deze provincie, het was het eerste beschermde nest en het eerste bekende succesvolle nest in Flevolands akkerland.

Tijdens een zoekdag met vrijwilligers naar broedpaartjes Grauwe Kiekendieven is met de informatie van 2014 in het achterhoofd uitgebreid gepost in Zuidelijk Flevoland. En dat wierp zijn vruchten af, want tijdens het posten werd daar een actief paartje Blauwe Kiekendieven waargenomen. De betreffende boer verleende direct alle medewerking aan het beschermen van het nest. Hij was al bekend met Werkgroep Grauwe Kiekendief vanwege broedpaartjes van Grauwe Kiekendieven op zijn land in 2004, 2005 en 2008. Op 18 juli werd het nest in Flevoland met een stroomhek beschermd, op dat moment waren er drie kleine jongen en nog twee eieren in het nest aanwezig.

Voor Blauwe Kiekendieven is een nest met jonge jongen half juli laat te noemen. Normaal gesproken beginnen Blauwe Kiekendieven tussen eind april en begin mei met het leggen van eieren en het broeden. Ter vergelijking: in Oost-Groningen werd op 11 juni een nest met jonge Blauwe Kiekendieven in de leeftijd van 19 tot 22 dagen oud geringd. Een nadeel van een laat nest in wintertarwe is dat er dan veel landbouwwerkzaamheden rond het nest plaatsvinden: van de oogst van het tarwe, het bespuiten van de tarwestoppel en het uitrijden van schuimaarde tot en met het injecteren van mest. 

De jongen, twee mannetjes en een vrouwtje, vlogen tussen 10 en 15 augustus gezond uit. Dit broedgeval van de meest bedreigde Nederlandse roofvogel geeft hoop dat in navolging van de Grauwe Kiekendief ook Blauwe Kiekendieven zich weer in Flevoland weten te vestigen. Maar tegelijkertijd toont het hoe kwetsbaar de soort nog is.

Op zondag 31 januari 2016 januari gaan we met vrijwilligers in kaart brengen waar zich in Flevoland overwinterende Blauwe Kiekendieven bevinden. Zo hopen we een beter beeld te krijgen van de populatie. Wil je meehelpen? Klik hier (pdf; 0,5 MB) voor meer informatie. Je kunt je opgeven bij Madeleine Postma.

Tekst: Madeleine Postma, Werkgroep Grauwe Kiekendief
Foto's: Harold van der Meer (leadfoto: vrouwtje Blauwe Kiekendief); Werkgroep Grauwe Kiekendief