Geen schat op het strand

Ambergrijs

Ambergrijs wordt alleen door potvissen aangemaakt en lang niet door alle potvissen; mogelijk maar 1 op de 100. Het is niet helemaal duidelijk waarom sommige potvissen wel ambergrijs produceren en andere niet. Waarschijnlijk maken deze walvissen het om scherpe onderdelen uit hun voedsel, zoals snavelbekjes van inktvissen, zonder schade uit te poepen. Gezonde potvissen braken deze inktvisbekjes uit zodra ze in hun eerste of tweede maag zitten. Bij sommige potvissen zit er echter een lek tussen de tweede en derde maag waardoor de scherpe inktvisbekjes verder het maagdarmstelsel in komen. Door de irritatie die de scherpe bekjes daar veroorzaken, zet de potvis als reactie hierop ambergrijs af. Ambergrijs wordt uitgepoept en is daardoor soms in kleine hoeveelheden van hooguit enkele kilo’s gevonden op het strand. De stof is van groot belang in de parfumindustrie en zeldzaam. Daarom is het veel geld waard.

Smeltproef

Vragen over ambergrijs gaan altijd naar Ecomare-medewerker Pierre Bonnet. Hij ontdekte en onderzocht het ambergrijs dat in 2012 in een dood aangespoelde potvis werd gevonden. Sommige vondsten zijn niet makkelijk te beoordelen. Echte grijze amberklonten zijn vrij hard en taai. Meestal hebben ze glimmend zwarte hoornstukjes van inktviskaakjes in de buitenste schil. Als het lang in zee gelegen heeft kunnen die stukjes eraf gesleten zijn. De smeltproef is kenmerkend. Als je een stukje ambergrijs op een theelepeltje warm maakt met een aansteker wordt het zwart en zacht. Als je het goedje nadat het enigszins is afgekoeld tussen duim en wijsvinger heen en weer beweegt trekt het draden. Ambergrijs heeft een bijzonder karakteristieke geur: een combinatie van zilt en de stallucht van paard of neushoorn.

Paraffine

Meestal hebben de mensen die Ecomare benaderen klonten paraffine gevonden. Dit spul wordt gebruikt in de scheepvaart om vloeibare ladingen af te dekken. Het is veel zachter dan ambergrijs. Als je paraffine smelt wordt het vloeibaar en lichtbruin van kleur. Zeevogels pikken eraan omdat het vettig is. Soms ligt de paraffine in het schip op een giftige chemische stof, en het kan gebeuren dat het daarmee vervuild is. Daarom raadt Pierre altijd ten sterkste af om kaarsen te maken van paraffine die op het strand ligt. Het is ook niet verstandig om het op te stoken in een afgesloten ruimte.

Loterij

Wanneer je zelf op zoek wilt gaan op het strand, bedenk dan wel: waarschijnlijk heb je meer kans op het winnen van de Eindejaarsloterij dan op het vinden van een groot stuk ambergrijs.

Meer weten?

In de digitale encyclopedie van Ecomare kun je meer lezen over potvissen.

Tekst: Ecomare
Foto's: Cianc, CC-by-2.0 licentie (leadfoto: potvis); Ecomare
Tekening: Rob van Assen