Libellenjaar 2015: zeldzame soorten op nieuwe plekken

Hoogveenglanslibel

In het Wierdense Veld, een Natura 2000 gebied tussen Nijverdal en Wierden, werd de hoogveenglanslibel ontdekt. Deze libel is afhankelijk van goed ontwikkeld hoogveen en profiteert van de vernattingsmaatregelen die er de afgelopen jaren hebben plaatsgevonden. De hoogveenglanslibel was alleen bekend van enkele hoogveengebieden op de grens met Duitsland, een locatie in Noord-Brabant en een locatie in Limburg. De laatste jaren worden er echter meer locaties ontdekt van deze libellensoort, onder andere het Aamsveen, een grensoverschrijdend hoogveengebied in het zuidoosten van de provincie Overijssel. In 2015 is daar de locatie van het Wierdense Veld bijgekomen, het is nu voor het eerst dat de libel zo ver westelijk in Overijssel is gevonden. De vondst van enkele larvehuidjes in het Wierdense Veld bevestigt dat het hier om een populatie gaat en niet om een incidentele waarneming.

Noordse glazenmaker

De noordse glazenmaker is een zeldzame libel die vrijwel alleen wordt gezien in Drenthe en aangrenzend in Friesland en Twente. Hij is ook gebonden aan hoogveen en vennen met hoogveenverlanding. Uit Noord-Brabant is slecht één historische waarneming bekend van de Oisterwijkse vennen uit 1925. De laatste waarneming uit Limburg stamt uit 1955. Daarna is de noordse glazenmaker niet meer ten zuiden van de grote rivieren waargenomen, totdat in 2013 plotseling een mannetje werd gezien in het natuurreservaat Kampina, in Midden-Brabant. Dat kon nog een zwerver zijn, maar nu er ook in 2015 noordse glazenmakers zijn doorgegeven via Waarneming.nl lijkt het er sterk op dat de soort zich succesvol heeft weten voort te planten.

Zuidelijke heidelibel

In 2013 en 2014 waren er al veel waarnemingen van een erg zeldzame libel in Nederland: de zuidelijke heidelibel. Ook in 2015 is deze soort nog op een aantal locaties in Zuid-Nederland gezien, met maximaal 36 verschillende exemplaren in het Zeeuwse Heikant. Daarmee lijkt het erop dat de zuidelijke heidelibel vaste voet aan Nederlandse grond krijgt. De invasie in 2013, vermoedelijk afkomstig uit groeiende populaties in de ons omringende landen of zuidelijker uit Europa, heeft daarin een belangrijke rol gespeeld. Het is de komende jaren opletten of de vestiging definitief is. Met een zwerflustige libellensoort is dat nog afwachten.

Gaffellibel

2015 was een goed jaar voor de gaffellibel. Deze zeldzame soort is tientallen jaren afwezig geweest in Nederland, maar sinds 1996 zit hij weer in Limburg. Drie jaar geleden werd de gaffellibel gezien in de Dommel en daar is hij ook dit jaar weer gezien. De gaffellibel is in Nederland altijd een zeer zeldzame libel geweest. De terugkeer heeft lang op zich laten wachten. Na een opmars in andere delen van Europa werd het eerste exemplaar gezien in 1996, langs de Geleenbeek in Zuid-Limburg. Daarna dook de soort in 2000 op langs de Roer in Midden-Limburg, waar sindsdien een populatie aanwezig is. Later werden ook langs de Swalm en Vlootbeek, eveneens in Midden-Limburg, populaties vastgesteld. In 2012 werd dus ook de Dommel gekoloniseerd.

Tekst: Kars Veling, De Vlinderstichting
Foto’s: Kars Veling (leadfoto: hoogveenglanslibel); Kim Huskens, Albert Vliegenthart, Ria Vogels, Richard Slagboom