2023 was geen goed libellenjaar

Van de redelijk verspreid voorkomende libellen deden drie soorten het beter dan in 2022, maar veertien soorten vlogen duidelijk minder en 24 soorten waren in ongeveer dezelfde aantallen aanwezig. De soorten die het beter deden zijn bruine korenbout, die in het voorjaar vliegt en twee pantserjuffers: de tangpantserjuffer en de zwervende pantserjuffer. Die laatste is een soort die zich voortplant in tijdelijke en snel opwarmende watertjes en die, zoals de naam al zegt, zeer zwerflustig is en dus de ene keer hier en het volgend jaar weer op andere plekken vliegt. Onder de soorten die minder aanwezig waren, bevinden zich bruine glazenmaker en azuurwaterjuffer, maar ook het lantaarntje. Dit is wel de minst kritische libel van Nederland: je kunt lantaarntjes vinden bij viezige sloten tot prachtige vennetjes. Toch is ook deze juffer in verspreiding achteruitgegaan en zien we op de telroutes ook steeds minder lantaarntjes. Ook andere algemene, weinig kritische soorten zoals grote en kleine roodoogjuffer en variabele waterjuffer gaan recent achteruit. Waardoor nemen deze soorten af? Droogte lijkt niet de verklaring, want ze leven niet op plekken die opdrogen. Daarnaast is de afname al langer geleden begonnen, voor de periode van de recente droge zomers.

Mogelijk is er een probleem met de waterkwaliteit. Er zijn aanwijzingen dat bijvoorbeeld de aanwezigheid van bestrijdingsmiddelen invloed heeft op libellenlarven. We weten dat er in het Nederlandse water allerlei bestrijdingsmiddelen aanwezig zijn, waaronder ook insecticiden zoals fipronil en imidacloprid. We weten ook dat libellenlarven voor sommige van deze stoffen heel gevoelig zijn, en hoe dat uitwerkt met een cocktail aan verschillende bestrijdingsmiddelen is de vraag. Het wordt steeds duidelijker dat ook stoffen die niet direct de libellenlarf doden, toch een negatief effect kunnen hebben. Als een larf inactief wordt, zal hij minder eten en eerder opgegeten worden. Een recente studie in Duitsland liet zien dat een biologisch middel tegen muggen het aantal uitsluipende heidelibellen meer dan halveerde, ondanks dat ze zelf ongevoelig zijn voor de werkzame stof. Helaas gingen de dansmuglarven die ze eten wel dood. Nader onderzoek naar de invloed van bestrijdingsmiddelen op onze libellenfauna is hoognodig.

Tekst: Kars Veling, Roy van Grunsven & Gerdien Bos, De Vlinderstichting
Foto’s: Kars Veling