Exotische dwergmispels (Cotoneasters) herkennen in Nederland

Bericht uitgegeven door FLORON [land] op [publicatiedatum]

Dwergmispels (Cotoneasters) worden veel in tuinen en openbaar groen aangeplant. In Nederland zijn zo’n 36 soorten in de handel, waarvan alleen de Wilde dwergmispel inheems is. In Midden-Europa zijn minstens 10 exotische Dwergmispelsoorten aan het verwilderen en lokaal invasief in natuurgebieden. Snelle signalering van vestiging van dwergmispels in de Nederlandse natuur is gewenst om zo nodig de opmars in een vroeg stadium te kunnen stoppen. Om de herkenning van dwergmispels te vergemakkelijken heeft FLORON een zoekkaart gemaakt.

Kenmerken
Dwergmispel (Cotoneaster) is een genus uit de rozenfamilie (Rosaceae). Het zijn besdragende struiken en kleine bomen, die zowel groenblijvend als bladverliezend kunnen zijn. De groeivorm varieert van kleine laagblijvende struikjes tot kleine bomen van enkele meters hoog. Ook de grootte van het blad en de bladvorm zijn erg variabel; bladeren zijn rond tot langwerpig eirond en enkele centimeters tot tien centimeter lang. De vijf kroonbladen zijn wit, roze of roodpaars aangelopen. De vrucht is een vijf tot twaalf millimeter grote steenvrucht met een tot vijf zaden per vrucht. De kleur van de vruchten varieert van oranje, rood tot donkerrood of bijna zwart.

De inheemse Wilde dwergmispel (Cotoneaster integerrimus) is lokaal in struwelen op kalkrijke bodems te vinden en is zeldzaam (Rode lijst: gevoelig). De overige Cotoneasters zijn niet-inheems en vaak gekweekte cultivars en/of hybriden, waarvan soms niet duidelijk is wat de wilde voorouders zijn. Doordat ook ongeslachtelijke voortplanting plaatsvindt zijn er nogal wat ‘micro-soorten’ die onderling slechts in details van elkaar verschillen.

Risico’s voor de Nederlandse natuur
Dwergmispels kunnen door besetende vogels vanuit stedelijk groen naar natuurgebieden worden verspreid. Het risico dat de uitheemse dwergmispels een negatieve impact hebben op de natuur wordt als hoog ingeschat. Bij niet tijdig ingrijpen zouden de kleinbladige dwergmispels tot kwaliteitsverlies van de Natura 2000 habitattypen Grijze duinen, Stroomdalgraslanden en Kalkgraslanden kunnen leiden. De grootbladige soorten kunnen een negatieve impact hebben op de habitattypen Duinbossen en Eiken-Haagbeukenbossen. Voor drie soorten (Cotoneaster horizontalis, Cotoneaster dielsianus en Cotoneaster bullatus) is de impact op de vegetatie bekend uit België. In kalkgraslanden verdwenen bijvoorbeeld vier inheemse soorten in aanwezigheid van Vlakke dwergmispel (Cotoneaster horizontalis) en werd de vegetatiestructuur minder divers. Vergelijkbare effecten zijn ook in duingebieden waargenomen. Indien de soorten tijdig worden gesignaleerd is bestrijding echter goed mogelijk, onder andere door zorgvuldige verwijdering van de wortelkluit en enkele jaren nabehandeling, waarbij nieuw opgekomen jonge planten worden verwijderd.

Determinatie
Het op naam brengen van dwergmispels is lastig. Voor determinatie zijn veelal kenmerken nodig uit verschillende jaargetijden. De kenmerken van de bloemen en de bloeiwijze zijn in de voorzomer het best zichtbaar; de kleur van de vrucht en het aantal pitten in de herfst. In de winter is pas te zien in hoeverre de planten loofverliezend zijn. Daarnaast maken de hybriden en cultivars het onderscheid tussen soorten nog lastiger. Als hulpmiddel bij het herkennen van dwergmispels heeft FLORON in opdracht van de NVWA een zoekkaart gemaakt, die als download beschikbaar is op de FLORON-website. Deze zoekkaart is hopelijk de opmaat naar een vollediger en snellere signalering van uitheemse dwergmispels in natuurgebieden.

Tekst: Jeroen van Zuidam, Baudewijn Odé en Ruud Beringen, FLORON
Foto's: British wild flowers; Edu Boer