Kiezelzwemwantsen tussen Limburgs grind

Bericht uitgegeven door ARK [land] op [publicatiedatum]

In de Geul bij Wijlre zijn kiezelzwemwantsen gevonden. De zeldzame waterinsecten leven op de grindbodem van de Geul. In Wijlre, gemeente Gulpen-Wittem, werkt ARK Natuurontwikkeling met verschillende partijen samen aan het verbeteren van de natuur in en langs de Geul.

Wie door de graslanden bij Wijlre in Zuid-Limburg loopt waant zich meteen op vakantie. De prachtig kronkelende waterloop met zijn steil afgesleten oevers is een prachtig decor voor een wandeling. Wie het snel stromende water van de Geul ziet zou niet zeggen dat er overal leven te vinden is. Toch kunnen visjes als bermpjes en beekdonderpadden zich prima redden in de sterke stroming. Kleine dieren zoals insecten hebben het lastiger in deze barre leefomgeving. Veel soorten zoeken de langzaam stromende delen van de Geul op, maar een andere overleeft door zo dicht mogelijk bij of zelfs een stukje in de bodem te leven.

De kiezelzwemwants
De kiezelzwemwants (Aphelocheirus aestivalis) is in Nederland zeldzaam en wordt maar op een paar plekken waargenomen. Het is een schijfvormige wants van ongeveer een centimeter groot, Wat meteen opvalt is dat dit dier geen volgroeide vleugels heeft maar het moet doen met stompjes. Wel hebben kiezelzwemwantsen extra lange achterpoten waar dichte haarborstels op staan. Deze worden gebruikt als peddels om door het water te roeien. De andere poten hebben stevige klauwen om houvast te hebben aan de grindbodem van de Geul. Net als alle wantsen heeft de kiezelzwemwants een steeksnuit. Deze wordt gebruikt om allerlei bodemdiertjes leeg te zuigen. Kokerjuffers, vlokreeftjes en waterjufferlarven zijn voorbeelden van dieren die hun leven niet zeker zijn in de buurt van deze wants.

Veel waterinsecten moeten van tijd tot tijd boven water komen om nieuwe zuurstof op te nemen. Ze vangen dan een belletje zuurstof tussen haren op het achterlijf en hebben zo een voorraadje verse lucht. De kiezelzwemwants heeft ook een zuurstofbel. Deze zit tussen een vachtje van stugge haren op de buik. Zodra het zuurstofgehalte in het belletje minder wordt door ademhaling, stroomt er nieuwe zuurstof binnen die opgelost zat in het water. Omdat de zuurstofbel op die manier nooit opraakt hoeven kiezelzwemwantsen niet naar de wateroppervlakte. Dit zorgt ervoor dat ze geen gevaar lopen te worden meegesleurd met de sterke stroming.

In de Geul komen deze zeldzame diertjes voor. Ze hebben een voorkeur voor een grindbodem en lijken zich, getuige de twaalf gevangen exemplaren, prima thuis te voelen op het terrein van ARK Natuurontwikkeling. Door hun gebrek aan vleugels verspreiden ze zich niet snel, maar in de Geul worden ze gelukkig over een groot deel van de loop gezien! Een bijzondere wants in een bijzonder stukje Nederland.

Meer informatie is te vinden op www.ark.eu/geuldal.

Tekst en foto: Robin Kraaij, ARK Natuurontwikkeling