Eikenprocessierupsen lager in bomen door hittegolf

Bericht uitgegeven door Kenniscentrum Eikenprocessierups [land] op [publicatiedatum]

De afgelopen twee weken zijn op veel plaatsen de eikenprocessierupsen nesten gaan vormen en ze hebben brandharen ontwikkeld. Veel rupsen moeten echter nog nestelen, vooral in het noorden van het land.  Door de verwachte tropische omstandigheden later deze week zullen eikenprocessierupsen lager in de boom gaan zitten. Hierdoor neemt de kans op contact met brandharen toe. Mogelijk dat de processierupsen zelfs de grond in kruipen. Het wordt dan ook nog eens lastiger om ze te ontdekken en te bestrijden.

Hoewel de eikenprocessierups een warmteminnend beest is kan het ook te warm worden. De processierupsen kunnen maximaal 30 graden verdragen in hun nesten. Volgens de huidige verwachtingen gaan we daar de komende dagen ruimschoots boven komen. De rupsen zullen dan hun nesten naar lagere delen van de boom verhuizen. Op diverse plaatsen zien we al dat rupsen zich aan het verplaatsen zijn. De kans is dan beduidend groter dat mensen en (huis)dieren met de brandharen van de rupsen in contact komen. In 2010 ontdekten we dat eikenprocessierupsen zich bij hete omstandigheden terugtrekken op of zelfs in de bodem onder de eik. Zodra het nest in de bodem zit neemt de kans op blootstelling aan de brandharen af. Het probleem is dan echter wel dat de nesten niet meer opgemerkt worden en dat ze niet verwijderd kunnen worden. Ze krijgen dan de mogelijkheid om de populatie lokaal uit te breiden.

Vertraging in de ontwikkeling
Vorig jaar was een topjaar voor de rupsen en vlinders en daardoor zijn naar verwachting toen op veel eiken eipakketten afgezet die dit jaar tot overlast van rupsen en hun brandharen kunnen leiden. Door het warme voorjaar een jaar geleden ontwikkelden de rupsen zich vorig jaar in recordtempo. Dit jaar hebben de eikenprocessierupsen zich tot nu toe beduidend minder sterk ontwikkeld. De vrij koele meimaand en de maand juni waarin de temperatuur iets onder de normale temperatuur voor die maand lag hebben de ontwikkeling vertraagd. In het zuiden van het land lijkt de temperatuur minder van invloed te zijn geweest en zijn veel nesten al naar popstadium aan het gaan. Er is grote variatie tussen de gebieden in de hoeveelheid nesten. Op diverse plaatsen wordt een groot aantal nesten aangetroffen.

Plaatselijk waren in het noordelijke en oostelijke deel van het land ook veel eiken waarvan het blad als gevolg van nachtvorst bruin was geworden. We hebben diverse bomen met jonge rupsen gemonitord om te beoordelen of er sprake zou zijn van sterfte door voedselgebrek. In alle gevallen bleken de rupsen in staat om te wachten tot de eiken weer uitliepen, waarna ze hun ontwikkeling konden doorzetten. Door de tragere ontwikkeling zijn er mogelijk wel meer rupsen ten prooi gevallen aan vogels waardoor het aantal rupsen in bomen met bevroren blad lager ligt. Als er daardoor ook minder nesten tot volle ontwikkeling zullen komen is er mogelijk sprake van een milder eikenprocessierupsjaar dan voorzien. Echter, de meeste nesten worden pas rond deze tijd gevormd en er zijn veel rupsen die nog moeten nestelen, vooral in het noordelijk deel van Nederland. Met de verwachte (zeer) hoge temperaturen de komende week verloopt de ontwikkeling van de rupsen extra snel.

Ga niet zelf bestrijden
Tegelijkertijd met het vormen van de karakteristieke nesten krijgen de eikenprocessierupsen ook de brandharen. Het is dan ook te verwachten dat het aantal gezondheidsklachten de komende weken gaat toenemen, vooral in die gebieden waar veel nesten voorkomen. Het Kenniscentrum Eikenprocessierups adviseert dan ook om alert te zijn op nesten en wandelende rupsen in eiken, vooral in recreatiegebieden en buitengebieden waar weinig aan de bestrijding wordt gedaan. Let ook goed op eiken met nesten in de buurt van zwembaden en in bomen op en rond campings. We horen en zien regelmatig dat mensen zelf de rupsen bestrijden. Onlangs zagen we op enkele locaties dat mensen de rupsen met haarlak hebben bespoten waarna ze de rupsen probeerden te verbranden. Op andere plekken zagen we dat mensen de nestelende rupsen hebben platgeslagen in een gemeentelijke boom. De kans op blootstelling aan brandharen neemt op deze manier echter sterk toe aangezien de brandharen op deze manier extra verspreid worden. Er zijn gespecialiseerde bedrijven voor de bestrijding van eikenprocessierupsen, die met speciale kleding en apparatuur moeten werken. Ons advies is contact met de gemeente en/of provincie op te nemen. Zij zullen zorgen dat de nesten op een verantwoorde wijze worden verwijderd.

Tekst: Kenniscentrum Eikenprocessierups
Foto’s: Silvia Hellingman, Biocontrole Onderzoek en Advies