Rotsbewonende achtpoters op de Maasvlakte

Bericht uitgegeven door EIS Kenniscentrum Insecten [land] op [publicatiedatum]

De Maasvlakte is en wordt grotendeels opgebouwd met stenen, zoals basaltblokken. De vele dijken, waar de stenen aan de oppervlakte liggen, vormen een bijzondere biotoop. De afgelopen tijd zijn hier enkele soorten ontdekt die laten zien dat er zich ook een bijzondere fauna heeft gevestigd. Recente ontdekkingen geven zelfs aan dat hier soorten voorkomen die nergens anders in Nederland leven! Op de Maasvlakte komen bijvoorbeeld twee soorten kogelspinnen voor die verder alleen maar bekend zijn van rotsachtige gebieden in Europa. De derde achtpoter die er onlangs is ontdekt is Leiobunum religiosum, een bijzondere hooiwagen waarvan het oorspronkelijke leefgebied slechts een klein gebied in de westelijke Alpen beslaat.

De vele gebruikte stenen van de Maasvlakte zijn op allerlei plekken te zien, maar vooral langs de talrijke dijken en kades. Hier vormen ze een bijzondere biotoop die het meest overeenkomt met rotsachtige gebieden. Sommige van deze stenige taluds zijn begroeid met algen, wieren en planten en dan kunnen er ook soortengemeenschappen van met name kleine, ongewervelde dieren ontstaan. Natuurlijk kunnen niet alle soorten zomaar leven in dit stenige gebied.

Twee kogelspinnen
Op de Maasvlakte zijn twee soorten kogelspinnen voor het eerst voor ons land gevonden. Het gaat om de rotskogelspin (Theridion hannoniae) en de donkere prachtkogelspin (Parasteatoda tabulata). De kogelspinnen zijn inheems in Europa en leven in rotsachtige gebieden. De donkere prachtkogelspin heeft zich echter ook aangepast aan een andere stenige omgeving: de soort wordt vaak gevonden bij gebouwen en andere menselijke constructies. De twee soorten zijn behoorlijk kieskeurig in de keuze van hun leefgebied. Ze maken hun warrige webjes om prooien te vangen het liefst onder stenen. 

In Nederland komen natuurlijk van nature helemaal geen rotsachtige gebieden voor. Nu kunnen spinnen zich over flinke afstanden door de lucht verplaatsen door een lang zijden draadje te maken en die door de wind op te laten pakken (ballooning). Het lijkt echter aannemelijker dat de spinnen zijn geïmporteerd, bijvoorbeeld simpelweg met het steenmateriaal waar de kades en dijken van zijn gemaakt en dat uit verschillende delen van Europa afkomstig is.

Hooiwagen uit de Alpen
Er is recent ook een derde achtpoter ontdekt op Maasvlakte, de hooiwagen Leiobunum religiosum. Dit is een bijzondere soort, want het oorspronkelijke leefgebied beslaat slechts een klein gebied in de westelijke Alpen. Hier zijn ze overdag te vinden op donkere, verscholen plekken zoals onder overhangende rotsen, in inhammen of in grotten die ze soms diep ingaan. ’s Nachts wandelen ze over rotswanden. Deze zeldzame soort is recent ook ontdekt in Luxemburg en Duitsland. Er is dus iets aan de hand: of de hooiwagen wordt gemakkelijk versleept naar nieuwe vindplekken of ze is zelfstandig haar leefgebied aan het uitbreiden naar het noorden toe. Aangezien Nederland vrij goed geïnventariseerd wordt op hooiwagens, is het onwaarschijnlijk dat een nieuwe soort zich ongemerkt kan verplaatsen door ons land; zeker helemaal naar de Maasvlakte. De opvallende vindplaats geeft aan dat het hierbij vrijwel zeker om een introductie door de mens gaat.

Tot slot
De Maasvlakte is een bedrijvige wereldhaven die nog volop in ontwikkeling is. De gebruikte bouwmaterialen en enorme stroom aan goederen in dit gebied zorgen ervoor dat er ook een grote kans is dat allerlei dieren hier belanden. Enkele hiervan zullen kunnen overleven in de bijzondere biotopen die dit gebied te bieden heeft. De vondst in korte tijd van de drie nieuwe achtpoters maakt benieuwd wat er nog meer allemaal te ontdekken is op de Maasvlakte…

Tekst en foto's: Johan Bink & Jinze Noordijk, EIS Kenniscentrum Insecten