Almere krijgt alsnog waarschuwing voor afmaaien orchideeën

Bericht uitgegeven door Werkgroep Europese Orchideeën [land] op [publicatiedatum]

Eind mei constateerden meerdere leden van de Werkgroep Europese Orchideeën afzonderlijk van elkaar dat nabij Almere orchideeën waren afgemaaid. Joop ten Dam deed namens de W.E.O. aangifte van de overtreding.

Wat vooraf ging
In eerste instantie werd melding gedaan bij de Nederlandse Voedsel- en Waren Autoriteit (NVWA). Hoewel de organisatie bevoegd is om op te treden, werd al snel medegedeeld dat er alleen actie ondernomen wordt wanneer er geen sprake is van een zogenaamde "heterdaad"-casus. Daarnaast is het orgaan ernstig onderbemand en nauwelijks in staat zich te laten gelden in dergelijke zaken. Om deze reden werd de kwestie ook aanhangig gemaakt bij de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (R.V.O.) team Handhaving Dier, Natuur en Handhavingsregie.

Tienduizenden orchideeën afgemaaid in bloeiperiode
De vindplaats nabij de Hollandse Brug is al jaren bekend bij diverse leden van de Werkgroep Europese Orchideeën. Rien Schot en Karel Kreutz, beide orchideeënkenners en lid van de W.E.O. bezochten eind mei de bewuste groeiplaats om te constateren dat alle orchideeën afgemaaid waren. Op de plek groeien tienduizenden exemplaren van Moeraswespenorchis (Epipactis palustris), honderden exemplaren van zowel Rietorchis (Dactylorhiza majalis subsp. praetermissa) als Vleeskleurige orchis (Dactylorhiza incarnata subsp. incarnata).

Zijn de orchideeën nu blijvend beschadigd?
Op de groeiplaats zijn Vleeskleurige en Rietorchis gedurende de bloeiperiode afgemaaid. Hoewel vaak aangenomen wordt dat het afmaaien van orchideeën geen blijvende schade tot gevolg heeft, kan het tegendeel ook niet bewezen worden. Afmaaien van planten zou namelijk niet leiden tot beschadiging van de ondergrondse wortelstokken. Wel worden populaties verzwakt doordat zaadzetting niet plaats kan vinden. Daarnaast is de maaiactie in dit geval bijzonder grof uitgevoerd met insporing als gevolg. Hierdoor wordt de grond van het terrein plaatselijk verdicht en kan er wel degelijk schade ontstaan aan ondergrondse delen.

Mag er dan helemaal niks meer als er orchideeën staan?
In Nederland zijn specifieke planten- en diersoorten beschermd middels de Flora- en faunawet. Hiervoor gelden zogenaamde verbodsbepalingen zoals het niet vernielen, verplaatsen, in bezit hebben van etcetera, die moeten zorgen voor een gunstige staat van instandhouding. Wanneer werkzaamheden plaatsvinden die (mogelijk) schade tot gevolg hebben aan een beschermde soort is het aanvragen van een ontheffing nodig. Dit zou betekenen dat voor iedere maaibeurt een ontheffing aangevraagd moet worden. Een situatie die niet wenselijk is met veel bureaucratische rompslomp als gevolg. Reguliere werkzaamheden zoals maaien vallen onder de noemer 'bestendig beheer en onderhoud'. Wanneer een gemeente gebruik maakt van een door het ministerie goedgekeurde gedragscode, hoeft geen ontheffing voor de Flora- en faunawet aangevraagd te worden, mits de werkzaamheden vallen onder bestendig beheer en onderhoud en aan de randvoorwaarden wordt voldaan. Deze bestaan onder andere uit een inventarisatie-inspanning waarmee de verspreiding van beschermde soorten in kaart wordt gebracht. Komen er beschermde soorten voor dan dienen er specifieke maatregelen getroffen te worden om schade aan de beschermde soorten te voorkomen. De W.E.O. roept de gemeente op om zich aan de door haar ingediende en goedgekeurde gedragscode uit 2009, te houden (Omgaan met beschermde planten en dieren in Almere).

Voorkomen is beter dan genezen
Een zaak zoals bovenstaand had gemakkelijk voorkomen kunnen worden. Het is onduidelijk of er voorafgaand aan het maaien onderzoek naar het voorkomen van orchideeën is gedaan. De locatie is namelijk al jaren bekend bij vele mensen (ook buiten de W.E.O.). Kortom de initiatiefnemer had kunnen en moeten weten dat er beschermde soorten aanwezig zijn. Daarnaast is het niet de eerste keer dat op dezelfde locatie orchideeën afgemaaid worden. De gemeente Almere heeft om deze reden een officiële waarschuwing gekregen van de R.V.O. Tevens deelt de R.V.O. mede dat wanneer in de toekomst wederom een overtreding plaatsvindt, er bestuursrechtelijke stappen zullen worden genomen. De Werkgroep Europese Orchideeën vindt het vervelend dat ondanks herhaaldelijke verzoeken bij de gemeente er geen gehoor wordt gegeven aan de bescherming van groeiplaatsen met orchideeën. Ondanks dat de gemeente een gedragscode heeft waarin beschreven staat hoe zij omgaat met beschermde planten en dieren, doet de praktijk hier afbreuk aan. De gedragscode schrijft namelijk voor dat er zorgvuldig gehandeld wordt wanneer er beschermde soorten aanwezig zijn. Ook schrijft zij voor dat er geen afbreuk gedaan wordt aan de gunstige staat van instandhouding. De W.E.O. vindt de situatie zorgelijk en houdt de kwestie nauwlettend in de gaten. Tot slot wil de W.E.O. via deze weg haar kennis en expertise aanbieden en graag samen met de gemeente zoeken naar een oplossing.

Tekst: Mark Meijrink, Werkgroep Europese Orchideeën
Foto's: Rien Schot