De verleidelijke schoonheid van wilde orchideeën; laat ze staan!

In Nederland komen ruim veertig soorten orchideeën voor. De meeste zijn zeldzaam tot zeer zeldzaam, en sommige vrij algemeen. Ze zijn echter allemaal kwetsbaar. De meeste orchideeënsoorten laten een (sterke) achtergang zien of zijn zelfs al bijna uitgestorven in ons land. De kwetsbaarheid van orchideeën kan verklaard worden door de hoge eisen die zij stellen aan hun groeiplaats. Ook hebben ze een langzame groeicyclus: de ontwikkeling van zaadje tot de eerste bloei kan jaren duren. Landinrichting, bemesting, ontwatering en verkeerd beheer (bijvoorbeeld maaien voor de bloeitijd) zijn belangrijke oorzaken van de achteruitgang van de orchideeën in Nederland. Een andere veelvoorkomende bedreiging is het uitsteken of het plukken van orchideeën. 

“Deze wil ik ook in mijn tuin”

De fraaie verschijning van orchideeën is welbekend, maar de planten betalen daarvoor een hoge prijs. In heel Nederland zijn genoeg voorbeelden te vinden van verdwenen orchideeën; uitgegraven met een tuinschepje, of afgesneden met een keukenmesje of snoeischaar. Worden mensen op heterdaad betrapt door een boswachter, dan volgt een stevig gesprek en doorgaans een flinke boete.

Wordt er gevraagd naar de motivatie, dan blijkt dat mensen een mooi bosje bloemen plukken voor op de keukentafel. Ze zijn zich helemaal niet bewust van de gevolgen en strafbaarheid van het uitgraven en plukken van orchideeën. Sommigen herkennen orchideeën helemaal niet als zodanig, maar vinden simpelweg de bloemen zo mooi. Andere mensen graven orchideeën uit en planten ze in hun tuin. Dit gaat echter zelden goed, omdat orchideeën zeer hoge eisen aan hun omgeving stellen. Tuinen voldoen niet aan deze eisen, met als gevolg dat de gestroopte orchideeën snel afsterven en er voor niets een kwetsbare populatie orchideeën is beschadigd of zelfs verdwenen.

“Mijn verzameling is nog niet compleet”

Een ander slag 'verzamelaars' is de zogenaamde soortenjager. Enkele fanatiekelingen hebben veel over voor dé foto of het compleet maken van hun herbarium. Het komt voor dat de planten rondom een orchidee helemaal platgetrapt of weggeplukt worden voor het perfecte plaatje. Of dat een orchidee verdwijnt, gedroogd tussen kranten in een privéherbarium. Dit is natuurlijk niet de bedoeling. Veel orchideeën groeien op (semi-)openbare plekken; je kunt ze gewoon tegenkomen tijdens je wandeling in natuurgebieden, al dan niet met een verrekijker vanaf het wandelpad. Daarom worden de precieze locaties opzettelijk vaag gehouden door boswachters en op websites zoals de Verspreidingsatlas en Waarneming.nl. Dit om stroperij en plukken te voorkomen. Desondanks lukt het enkele fanatici toch om achter de exacte vindplaatsen te komen, met stroperij tot gevolg.

Orchideeën zijn het beschermen waard

Orchideeën zijn de kers op de taart in de Nederlandse natuur. Hier moeten we trots op zijn en extra van genieten. Ook veel insecten hebben een bijzondere band met orchideeën, zoals je kunt lezen in het PLANTEN-artikel (pdf; 150 KB). 

Boswachters letten in deze periode extra op de orchideeën in hun natuurgebieden, maar kunnen natuurlijk niet overal tegelijkertijd zijn. Ziet u andere mensen orchideeën plukken? Spreek ze vooral aan en leg ze uit waarom het niet de bedoeling is dat ze orchideeën mee naar huis nemen. De meeste mensen plukken orchideeën uit onwetendheid, en niet uit kwade wil.

Laat orchideeën dus altijd staan. Zo kunnen we blijven genieten van deze bijzondere planten en kunnen kwetsbare en bijzondere populaties zich verder ontwikkelen.

Tekst: Leonie Tijsma & Baudewijn Odé, FLORON
Foto's: Niels Jeurink (leadfoto: Moeraswespenorchis); Theo Muusse, Staatsbosbeheer