Sla-zeggeroest voor het eerst in Nederland vastgesteld

Bericht uitgegeven door de Nederlandse Mycologische Vereniging [land] op [publicatiedatum]

Voor het eerst is met zekerheid sla-zeggeroest in Nederland vastgesteld. Weliswaar werd in 1974 deze parasiet vastgesteld op sla in een groentezaak in Baarn, maar dit kon geïmporteerde sla geweest zijn. In 1934 werd in Engeland melding gemaakt van vanuit Nederland geïmporteerde, door roest aangetaste sla. Maar nu is dan voor het eerst op in Nederland groeiende slaplanten de sla-zeggeroest aangetroffen, en wel in de moestuin van roestspecialist Aad Termorshuizen in Doorwerth (GD). Het betrof sla van slazaad dat afkomstig was uit Duitsland, maar de roestschimmel kan niet met het zaad meegaan, en moet dus wel uit Nederland afkomstig zijn.

Sla-zeggeroest (Puccinia opizii) infecteert de plant nadat op zeggeplanten (Carex) teliosporen zijn gevormd. Deze kiemen en vormen basidiosporen, die alleen sla en aanverwante planten kunnen infecteren. Er lijkt maar een beperkt aantal soorten zegge te zijn dat kan worden geïnfecteerd door sla-zeggeroest, waarvan pluimzegge (Carex paniculata) de meest algemene is. Daarnaast zijn bleke zegge (C. pallescens), paardenhaarzegge (C. appropinquata), groene bermzegge (C. divulsa), gewone bermzegge (C. spicata) en dichte bermzegge (C. muricata) waardplanten. De kunst is nu uit te zoeken op welke zeggesoorten sla-zeggeroest in Nederland te vinden is.

Naast op sla komt de sla-zeggeroest ook voor op allerlei andere soorten van de composieten (samengesteldbloemigen), zoals streepzaad (Crepis) en melkdistel (Sonchus). In Oostenrijk is de soort algemeen, in Engeland werd hij in 1951 talrijk aangetroffen op groentenmarkten , maar daarna lijkt hij te zijn uitgestorven. Dit is opmerkelijk, aangezien de roest ook op diverse wilde planten kan voorkomen. Wellicht betrof de Engelse sla-zeggeroest een stam die uitsluitend sla kon infecteren. Dit klopt dan met de waarneming in de moestuin van Aad Termorshuizen, die daar op verwante waardplanten geen enkele aantasting vond.

Het is raadselachtig waar zo’n roest nu plotseling vandaan komt. Klimaatverwarming lijkt uitgesloten, want sla-zeggeroest ontbreekt in de Zuid-Europese landen. Dat sla-zeggeroest weinig op gekweekte sla wordt aangetroffen kan er mee te maken hebben dat commerciële sla in Nederland meestal geteeld wordt in kassen, waar het klimaat dusdanig is dat de roest geen kans krijgt. Maar hobbyisten kweken hun slaplanten wel buiten, en vaak zonder bestrijdingsmiddelen. Voor deze mensen zou je verwachten dat de roest geregeld besproken wordt op allerlei tuin-internetsites of in populaire plantenziektekundige boeken, maar dit lijkt niet het geval te zijn. Dat de soort niet op andere, wilde composieten is aangetroffen kan er domweg mee te maken hebben dat maar weinig mensen naar roestschimmels op wilde planten kijken. De toekomst zal uitwijzen of deze vondst het begin is van een epidemie of dat het voorlopig blijft bij deze vondst.

Hoe hard de roest op sla kan toeslaan is niet duidelijk. Aangezien de roest nauwelijks genoemd wordt in de literatuur zal het wel meevallen. De sla in de tuin van Termorshuizen wordt gewoon in zijn geheel opgegeten.

Tekst en foto's: Aad Termorshuizen, Nederlandse Mycologische Vereniging