Ssst, de libellen slapen
Bericht uitgegeven door Natuurpunt op [publicatiedatum]
Het is winter en dan zijn de libellen aan het "winterslapen". De meeste libellensoorten brengen de winter door als ei of larve. Libellen verstoppen die eitjes op een veilige plek. Slechts één soort in Vlaanderen overwintert als volwassen libel: de Bruine winterjuffer.
Net als bij vlinders zijn er in de winter van bijna al onze libellensoorten enkel slapende “embryonale libellen”. Volwassen libellen zijn meestal al gestorven voor de winter is ingezet. De meeste libellensoorten overwinteren als ei of larve in en rond het water, maar er zijn ook soorten die voor drogere plekken of tijdelijke waterplassen kiezen om hun eitjes af te zetten.
Wanneer het waterpeil in het najaar stijgt, worden de eieren vanzelf ondergedompeld. Zulke ondiepe poelen hebben het voordeel dat ze snel opgewarmd zijn, waardoor de eieren zich snel kunnen ontwikkelen in het voorjaar. Water is nodig, want larven van libellen voeden zich met kleine waterdiertjes. Bij heel wat grotere libellen duurt het larvale stadium meerdere jaren want enkel als het warm genoeg is kunnen zij zich ontwikkelen om uiteindelijk “uit te sluipen” als volgroeide libel. Glassnijder, Metaalglanslibel en Tweevlek overwinteren twee of drie jaar als larve. De Gewone bronlibel, een soort van koude beekjes, heeft soms wel vijf jaar nodig, waarbij de soort als larve overwintert om volgroeid te worden. In tegenstelling tot vlinders, die een volledige “ingrijpende” metamorfose ondergaan van ei over rups tot pop en tenslotte tot vlinder, ontwikkelen libellen de volwassen onderdelen geleidelijk aan. Na elke vervelling lijken ze meer op een volwassen libel.
Sommige libellensoorten kiezen elk jaar eenzelfde soort winterplek. De Geelvlekheidelibel overwintert als ei in drassige oevergedeelten. De Steenrode heidelibel stuurt haar eitjes voor de winter te dobberen op het wateroppervlak. Eitjes van de Groene glazenmaker overwinteren in krabbenscheerplanten. De Bruine glazenmaker snijdt met haar legboor een snee in de stengel van een levende of dode waterplant en verstopt haar eieren daarin. De Houtpantserjuffer overwintert als ei onder de bast van takken die over of vlakbij water hangen. In de lente vallen de larven in het water. Larven van de Azuurwaterjuffer overwinteren op drijvende waterplanten. De Bruine winterjuffer is de enige libellensoort in Vlaanderen die als volwassen libel overwintert. Deze soort vertrouwt daarbij volledig op haar schutkleur om niet te worden ontdekt door roofdieren.
Wanneer de temperatuur stijgt en de dagen lengen, worden de libellen wakker. De Bruine winterjuffer slaat als eerste haar vleugels uit. Deze juffers vliegen uitzonderlijk in februari, al heel wat zijn op pad in maart maar de vliegpiek ligt in april. Vuurjuffer, Glassnijder, Smaragdlibel en Beekrombout overwinteren in het laatste larvale stadium. Deze soorten kunnen ook vroeg in het jaar, namelijk in de tweede helft van april, het water verlaten. Hiervan kunnen op één dag op eenzelfde plek honderden individuen tegelijk uitsluipen: een spectaculair schouwspel. Pantserjuffers, de meeste glazenmakers en heidelibellen overwinteren in vroege, larvale stadia of als ei. Deze libellen moeten in het voorjaar nog een hele of een gedeeltelijke larvale ontwikkeling doorlopen. Ze sluipen meestal later in het jaar en op verschillende tijdstippen uit.
Tekst: Kassiopeia Devriendt & Jorg Lambrechts, Natuurpunt
Foto: Kars Veling