De Tapuit sterft uit
Bericht uitgegeven door Natuurpunt Studie [land] op [publicatiedatum]
Het gaat niet goed met de Tapuit. Tijdens een uitvoerige inventarisatie in de periode 1973-1977 werd het aantal broedpaartjes in Vlaanderen geschat op 230. Vanaf dan werd het een kroniek van een aangekondigde dood: midden jaren ’80 stond de teller op hooguit 50 paar, in de periode 1994-1996 op maximaal 35 en sinds de eeuwwisseling komen we niet meer boven de 15 territoria uit. De laatste deed in 2012 het licht uit…
Hoe kon het zo snel zo fout gaan? Tapuiten moeten het hebben van open en schaars begroeide gebieden: heide, duinen, terrils, zandvlakten. Maar net dat habitat verdween in ijltempo. Hoezo? Er zijn toch nog duin- en heidegebieden? Toch wel maar die worden veel minder intensief begraasd dan vroeger waardoor de heide ging vergrassen en de duinen dichtgroeiden met Duindoorn. De oorzaak van die vegetatieveranderingen moet deels ook gezocht worden in zure regen een een toegenomen stikstofdepositie. En ook de crash in het Vlaamse konijnenbestand heeft de Tapuit geen goed gedaan. Minder Konijnen (o.a. als gevolg van myxomatose en het viraal haemoragisch syndroom) leidde tot minder begrazing en minder geschikte nestholtes. En net die konijnenholen zijn een must voor de Tapuit, als broedholte. Alsof dat nog niet genoeg was, werden bijna alle duinen volgebouwd en verdreef een sterk toegenomen recreatie de resterende paartjes naar afgesloten gebieden als militaire domeinen en natuurreservaten.
En nu blijkt het ook daar één voor twaalf. In 2003-2005 schommelde de populatie jaarlijks tussen de 8 en de 12 paar. Enkel in de IJzermonding in Nieuwpoort en in het havengebied van Zeebrugge werd nog jaarlijks gebroed. In 2006-2007 lag het ‘zwaartepunt’ van de verspreiding in Vlaanderen in de Voorhaven van Zeebrugge (met 5 à 6 territoria). Het broedgebied in Nieuwpoort had intussen afgedaan en ook elders in Vlaanderen was het kommer en kwel. En intussen gaat ook de laatste stronghold op de schop en moet de Tapuit wijken voor havenuitbreiding: in 2011 werd hier voor het laatst met zekerheid gebroed; in 2012 was nog één mislukte broedpoging in de IJzermonding in Nieuwpoort en één in de Voorhaven van Zeebrugge. Vermoedelijk wordt 2013 het eerste jaar ooit dat Vlaanderen het zonder broedende Tapuiten zal moeten stellen. Intriest …
Is dit een boeken-dicht-verhaal? Mogelijk wel want volgebouwde duinen krijg je niet meer in een ongerepte staat. Behoud van de Tapuit als Vlaamse broedvogel is enkel mogelijk als in voormalige broedgebieden de vegetatie wordt afgeplagd tot op de kale zandbodem, alle struweel wordt verwijderd en heide en duinen weer extensief worden begraasd. Alleen grootschalig habitatherstel zou kunnen leiden tot het herstel van onze tapuitenpopulatie.
Jammer genoeg doet ook de Nederlandse populatie het bar slecht. Net als in 2010 liet de Tapuit in 2011 een lichte vooruitgang optekenen. Dit leidde echter niet direct tot een hosanna-stemming: vergeleken met de situatie in 1990 ging de soort er immers met 87% op achteruit. Momenteel wordt de populatie bij onze noorderburen geschat op 290 tot 330 paar. In 1998-2000 waren het er nog 600 à 800 en rond 1980 stond de teller er nog op 1.900-2.500. Ook in veel andere landen in West-Europa neemt de soort in aantal af. Sterk versnipperde en wegkwijnende populaties in de buurlanden laten dan ook weinig goeds verhopen voor Vlaanderen.
Tekst: Dominique Verbelen, Natuurpunt Studie
Foto's: Dieder Plu, Glenn Vermeersch