Voorlente onderbroken door vorstperiode

Bericht uitgegeven door De Natuurkalender [land] op [publicatiedatum]

Door de zeer hoge temperaturen sinds half december kwam de voorlente in de natuur al op gang. Van allerlei vroege voorjaarsbloeiers werden de eerste bloeiwaarnemingen gemeld bij Natuurkalender.nl. De komende vorstperiode kan een effect gaan hebben op planten en dieren. De mate waarin is echter moeilijk in te schatten.

De gemiddelde temperatuur van 15 december tot en met 10 januari liep op tot bijna 8 graden Celsius. Dat zijn gemiddelde temperaturen die normaal zijn voor de eerste helft van april. De natuur heeft duidelijk gereageerd op de warmte. Een blik op de fenologische waarnemingen die de afgelopen weken bij Natuurkalender.nl gemeld zijn, deed vermoeden dat het al eind maart was. Er kwamen eerste bloeimeldingen binnen van speenkruid, scherpe boterbloem, kruipende boterbloem, gele kornoelje, fluitenkruid, gewone dotterbloem, maarts viooltje, witte dovenetel en klein hoefblad. Op enkele plaatsen bloeien zelfs al narcissen zoals bij de Jaap Eden Baan in Amsterdam (zie foto). Verder werd een enkele bruine kikker en kleine watersalamander gemeld. Kortom de voorlente begon al op gang te komen.

Hooikoorts
In vrijwel het hele land worden momenteel de eerste hazelaars in bloei gezien. De eerste bloeiende exemplaren werden al 23 december gemeld. Op 29 december telde het Leids Universitair Medisch Centrum in de pollenval het eerste hazelaarpollen. Dat was ook de dag waarop de elzenpollenconcentratie opliep tot 206 pollen per kubieke meter lucht. Vanaf 24 december lag de elzenpollenconcentratie al hoog. Mensen met een elzenpollenallergie hebben er rond Kerst en Oud en Nieuw flink last van gehad, zoals te zien was op Allergieradar.nl. De gemiddelde maximale klachtenscore liep op tot de waarde 6 (op een schaal van 1 tot 10). Het elzenpollen was afkomstig van de vroegbloeiende elzensoorten. De vroegbloeiende elzen zijn overigens nu al weer uitgebloeid. De concentraties liepen in de eerste week van januari terug tot maxima van 4 pollen per kubieke meter lucht. Nu de uitheemse elzen uitgebloeid zijn komen geleidelijk aan de witte en zwarte elzen in bloei. Volgens de natuurverwachting van De Natuurkalender zullen begin februari in de helft van Nederland de eerste elzen in bloei zijn gekomen. Als de kou aanhoudt zal de start van bloei verder naar achteren schuiven.

Schadelijk voor de natuur?
Met de invallende vorst komt de ontwikkeling in de natuur tot stilstand. De tiendaagse verwachting van het KNMI geeft tot na het volgende weekend minimumtemperaturen aan die rond de -5 graden Celsius liggen en maximumtemperaturen rond of net boven het vriespunt. Aan ons is de afgelopen dagen al vaak de vraag gesteld of de invallende vorst schadelijk is voor de natuur. Dit is nog moeilijk in te schatten. Op zich kunnen veel planten en dieren goed tegen vorst als ze in winterrust zijn. De vraag is nu hoe ver de zeer hoge temperaturen gedurende bijna een maand planten en dieren geactiveerd hebben en op welke schaal. Dat is aan de buitenkant van bijvoorbeeld bomen niet te zien. De bloeiende voorjaarsbloeiers laten zien dat een deel van de natuur geactiveerd is. Precies een jaar geleden lag de natuur ook al ver voor op schema als gevolg van de warme december en een warm begin van januari. De daarop volgende intense vorstperiode met minimumtemperaturen van -20 graden Celsius heeft flink wat schade aangericht. Het is echter niet duidelijk bij welke minimumtemperaturen deze schade ontstaat en of de duur van de vorstperiode ook nog van invloed is.

Tekst: Arnold van Vliet en Wichertje Bron, De Natuurkalender, Wageningen University
Foto: Ellen ter Gast