Het is al maart in de natuur; kans op hooikoorts neemt toe

Precies een jaar geleden stond Nederland op de schaats. Deze winter heeft er nog nauwelijks ijs op de sloten gelegen. Sterker nog, de gemiddelde temperatuur van dit jaar tot nu toe ligt op 5,9 graden, waar 3,6 graden normaal is. Een temperatuur van 5,9 graden was vijftig jaar geleden heel normaal voor een gemiddelde maartmaand. Februari verloopt tot dusver nog een stuk zachter dan januari, met een gemiddelde temperatuur van 7,6 graden tegen 3,5 normaal. Vroeger was een gemiddelde temperatuur van 7,6 graden normaal voor begin april.

Ook de komende weken zal de temperatuur naar verwachting ruim boven de normaal liggen. De maxima komen dagelijks uit op 8 tot 12 graden en slechts incidenteel vriest het ’s nachts een keer licht. Begin maart waait de wind waarschijnlijk meer uit het zuiden, waardoor het nog wat zachter kan worden.

Sleedoorn en speenkruid al in bloei

Het effect van de hoge temperatuur is te zien in de natuur en in onze tuinen. Al weken staan de hazelaars in bloei. De eerste hazelaars komen nu al in blad, net als de eerste meidoorns. Maar ook de hortensia’s in de tuinen lopen uit. De sneeuwklokjes en krokusjes staan volop in bloei en heel veel andere bloembollen schieten uit de grond. Het sneeuwklokje staat inmiddels op de eerste plaats van meest doorgegeven plantensoorten in Nederland in de afgelopen twee weken. De boerenkrokus is de afgelopen twee weken zo’n 500 plaatsen gestegen en heeft de top-10 bereikt. Inmiddels staat vooral in de westelijke helft van het land het eerste gewoon speenkruid in bloei, de kleine gele bloempjes zijn voor velen een teken van de begin van het voorjaar. De andere vroege nog kleinere gele bloempjes van de gele kornoelje zijn ook al op diverse plekken te zien. Normaal lag de piek van de eerste bloeiwaarnemingen rond 13 maart.

Het zijn niet alleen de planten die een voorjaarsgevoel geven. Ook de vogels laten steeds meer van zich horen. Rond deze tijd kun je de eerste karakteristieke vinkenslag horen en het lenteachtige gefluit van de zanglijster.

Lente op de fenolijn

Door de zeer vroege start van de natuur staat ook de fenolijn van het BNNVARA radioprogramma Vroege Vogels ‘roodgloeiend’. Hieronder een compilatie van de inzendingen in de afgelopen dagen met onder andere bloeiende narcissen, speenkruid en grote maagdenpalm. Bel ook je eerstelingen door naar Vroege Vogels via 035-6711338. Vermeld bij het inspreken van de Fenolijn wel duidelijk de vindplaats en de plaatsnaam.

Fragment van inzendingen Fenolijn in de afgelopen week (Bron: Vroege Vogels)

Elzenpollen in de lucht

Rond de jaarwisseling liep de elzenpollenconcentratie al op tot enkele honderden pollen per kubieke meter lucht. Dat waren de uitheemse elzensoorten die door de warme november en december al vanaf kerst in bloei stonden. Nu loopt de elzenpollenconcentratie ook weer op door het in bloei komen van de zwarte els. De elzenpollenconcentratie kan de komende weken oplopen tot honderden pollen per kubieke meter lucht met uitschieters tot enkele duizenden. Mensen die gevoelig zijn voor elzenpollen kunnen aankomende tijd flinke hooikoortsklachten ervaren. Voor komende week is regelmatig regen voorspeld. Door de regen spoelt de lucht schoon waardoor de hoeveelheid elzenpollen in de lucht aankomende dagen nog beperkt blijft. Richting het einde van de maand neemt de kans op droog weer echter toe en stijgt de kans op hooikoortsklachten. Normaal gesproken zullen de elzenpollen nog een maand hooikoortsklachten veroorzaken. Daarna staat de berk op het programma. De berk verspreidt sterk allergeen pollen en veroorzaakt bij een grote groep mensen hooikoortsklachten. Naar schatting is 25 procent van de hooikoortspatiënten gevoelig voor boompollen.

Natuurkalender en GrowApp

Met de aanhoudende hoge temperaturen zal de ontwikkeling in de natuur voorlopig nog wel doorgaan en zal de voorsprong op de normaal naar verwachting verder uitlopen. Help mee in het kader van het Nederlandse fenologische netwerk De Natuurkalender om de ontwikkeling ook dit jaar vast te leggen. Geef je eerstelingen door. Op de februaripagina van De Natuurkalender zie je waar je nu op kunt letten. Bij de planten gaat het onder andere om gewoon speenkruid, klein hoefblad, maarts viooltje, bosanemoon, sleedoorn en zwarte els. Bij de amfibieën gaat het om de gewone pad, kleine watersalamander en de groene en bruine kikker.

Een andere mogelijkheid om de groene golf van de lente in beeld te brengen is de GrowApp. Inmiddels gaan we met de GrowApp het zesde jaar in en zijn er overal in Nederland hele mooie timelapse video’s ontstaan van de seizoenverandering. Heb je vorig jaar rond deze tijd GrowAppfoto’s gemaakt dan is nu het moment om dat nogmaals te doen om het contrast tussen de vorstperiode vorig jaar en de hoge temperaturen dit jaar duidelijk in beeld te brengen. Docenten van middelbare scholen kunnen met hun klas nog aanhaken bij het GrowApp onderzoek via de GLOBE Vooraarscampagne.

Tekst: Arnold van Vliet, De Natuurkalender, Wageningen University; Letty de Weger, LUMC; Jaco van Wezel, Weeronline; Mieke Koenders, Elkerliek Ziekenhuis; Daniel Gulpers, Vroege Vogels
Foto’s: Arnold van Vliet