Ontwikkeling in natuur bijna drie weken later dan vorig jaar

Met diverse nachten met vorst deed het de afgelopen weken aardig winters aan. De gemiddelde temperatuur in de eerste anderhalve maand van 2025 is uitgekomen op 3 °C. Dat is 0,6 graden onder wat we tegenwoordig normaal vinden. In vergelijking met zestig jaar geleden is dit jaar echter warm van start gegaan. De eerste anderhalve maand lag de temperatuur toen op 1,6 °C. En dat zie je terug in de ontwikkeling van de natuur. Uit bloeiwaarnemingen die in het kader van De Natuurkalender gedaan zijn en uit onze berekeningen blijkt dat de natuur dit jaar zo’n twee weken eerder van start is gegaan dan het gemiddelde van zestig jaar geleden.

Natuur in 2024 veel sneller uit de startblokken

In vergelijking met de gemiddelde start van de afgelopen 25 jaar begint dit jaar bijna een week later. Het contrast met vorig jaar is nog veel groter. De gemiddelde temperatuur van de eerste anderhalve maand kwam toen uit op 5,5 °C. Vooral februari 2024 was met 8,2 °C recordwarm. Het bleek de basis van het vroegste voorjaar ooit waargenomen, omdat ook maart 2024 met 9,0 °C recordwarm was.

Het effect van deze temperaturen is direct te zien in de snelheid waarmee allerlei plantensoorten zich ontwikkelen. Het gewoon sneeuwklokje bloeit inmiddels op veel plaatsen en de eerste bloemetjes van het gewoon speenkruid worden op allerlei plekken gezien. Ook komen steeds meer krokusjes in bloei. We verwachten de piek van de eerste bloei van gele kornoelje op 1 maart en het klein hoefblad op 8 maart. Dat zou twaalf en tien dagen eerder zijn dan zestig jaar geleden. Zie je de eerste bloemen van deze soorten verschijnen, geef het dan door via De Natuurkalender.

Veel pollen in de lucht

De eerste hazelaars en de vroege variëteiten van de els kwamen al in december in bloei. Ze reageerden op de zeer zachte december. Sindsdien zijn steeds meer hazelaars in bloei gekomen. De pollentellingen van het LUMC laten zien dat er tot nu toe al drie hogere pollenpieken van de hazelaar zijn geweest. Met de sterk stijgende temperaturen in de komende dagen zullen ook de laatste struiken in bloei komen en moeten hooikoortspatiënten die gevoelig zijn voor hazelaarpollen hier rekening mee houden. De kans is echter groot dat ze meer last gaan hebben van de zwarte els. Tot nu toe zijn de pollenconcentraties van de els nog laag, maar de komende dagen zal daar zeer waarschijnlijk verandering in komen. Met temperaturen ruim boven de 10 graden ontwikkelen de katjes zich snel. Daarnaast komen we volgens het Europese pollenverwachtingsmodel SILAM de komende dagen in een elzenpollenwolk afkomstig uit Frankrijk en België. Ook daar ontwikkelen de elzen zich snel onder invloed van de voor deze tijd van het jaar extreem hoge temperaturen. In andere pollenverwachtingsmodellen loopt het elzenpollen wat later op. Mensen die last hebben van elzenpollen doen er verstandig aan om de komende weken rekening te houden met hooikoortsklachten.

Kraanvogeltrek

Of de lente versneld haar intrede doet is natuurlijk nog even afwachten en in grote mate afhankelijk van het temperatuurverloop. De komende warme dagen zullen naast de planten ook allerlei dieren activeren. Het natuurbericht over de kraanvogeltrek is daar een mooi voorbeeld van.

Tekst: Arnold van Vliet en Wichertje Bron, Earth Systems and Global Change Group, Wageningen University en Letty de Weger, Leids Universitair Medisch Centrum
Foto’s: Arnold van Vliet; Leids Universitair Medisch Centrum; SILAM