2012 had een late herfst

Bericht uitgegeven door De Natuurkalender [land] op [publicatiedatum]

De meteorologische winter is gisteren begonnen. De biologische winter begon volgens waarnemingen van De Natuurkalender echter al op 22 november. Dat is de dag waarop de beuk en eik als laatste van de belangrijkste boomsoorten in Nederland helemaal zonder blad stonden. Ook het moment van bladverkleuring was laat dit jaar. Daarmee gaat 2012 de boeken in als een jaar met een late herfst.

De bladverkleuring en bladval van de zomereik waren dit jaar gemiddeld een week later dan normaal en drie dagen later dan in de voorgaande tien jaar. Als normaal gebruiken we hier het gemiddelde over de periode 1894 tot en met 1959, van 35 jaar in deze periode zijn herfstwaarnemingen beschikbaar. De bladverkleuring en bladval van de beuk waren zelfs twee weken later dan normaal, maar waren vergelijkbaar met de voorgaande tien jaar. De bladverkleuring en bladval van de berk waren ongeveer een week later dan in de voorgaande tien jaar. Historische data voor de berk zijn maar beperkt beschikbaar. De bladverkleuring van de witte paardenkastanje lag dit jaar gemiddeld een week later dan normaal. De bladeren vielen echter twee weken later dan normaal van de bomen.

Voorspelling uitgekomen
De voorspellingen van moment van bladverkleuring en bladval die we vanuit De Natuurkalender op 7 oktober deden zijn redelijk tot goed uitgekomen. De voorspelling voor zomereik en beuk verschilt maar enkele dagen met de waargenomen datum (zie onderstaande tabel).

Tabel: waargenomen moment van bladverkleuring (50% en 100% bladeren met herfsttint) en einde bladval en de verwachting van 7 oktober (tussen haakjes)

Herfsttemperatuur
De temperatuur is een van de factoren die het tijdstip van bladverkleuring en bladval bepaalt. Volgens het KNMI was september aan de koele kant en hadden oktober en november een normale gemiddelde temperatuur. De temperatuur die we tegenwoordig meteorologisch gezien normaal vinden ligt echter beduidend hoger dan de temperatuur die we vroeger normaal vonden. De meteorologen gaan uit van het gemiddelde van 30 jaar (1981 tot 2010). Wij vergelijken onze bladverkleuring- en bladvalwaarnemingen vooral met waarnemingen uit de periode 1894 tot en met 1959. De gemiddelde temperatuur lag dit jaar beduidend hoger dan de gemiddelde temperatuur in deze periode in het verleden. Dit verschil verklaart dan ook grotendeels waarom de herfst dit jaar laat is.
Dit jaar was de herfst laat maar niet extreem laat. De recordjaren zijn 2005 en 2006. In die jaren waren bladverkleuring en bladval gemiddeld nog zo’n twee weken later dan dit jaar. Toen hadden veel bomen begin december nog veel groen blad aan de bomen. De herfsttemperaturen waren in die jaren dan ook record hoog, gemiddeld bijna drie graden warmer dan dit jaar.

Herfsttint bepalen
In het kader van De Natuurkalender, in 2001 door Wageningen University en het VARA radioprogramma Vroege Vogels opgezet, houden vrijwilligers en scholieren (GLOBE programma) bij wanneer jaarlijks terugkerende verschijnselen in de natuur zich voordoen. In de herfst bepalen ze wanneer bij een boom voor het eerst de helft van de bladeren de herfsttint heeft, wanneer alle bladeren de herfsttint hebben en wanneer alle bladeren van de boom zijn gevallen. De waarnemingen worden vergeleken met waarnemingen door vrijwilligers in diverse perioden vanaf 1894. Tot nu toe zijn alleen de waarnemingen meegenomen die via internet zijn doorgegeven. De waarnemingen die via papier worden doorgegeven zijn pas in de loop van volgend jaar beschikbaar.

Tekst: Arnold van Vliet & Wichertje Bron, De Natuurkalender, Wageningen University
Foto: Arnold van Vliet