Kleine zwaan heeft eindelijk weer een goed broedseizoen gehad

Bericht uitgegeven door Vogelbescherming Nederland [land] op [publicatiedatum]

De kleine zwanen hebben na jaren eindelijk weer een goed broedseizoen achter de rug. Het aandeel jongen bedraagt deze winter 14%. De laatste elf winters kwam dit steevast beneden de benodigde 12% uit, zijnde de jaarlijkse sterfte onder de volwassen vogels. Een opsteker voor de bedreigde populatie kleine zwanen, die al sinds het midden van de jaren negentig van de vorige eeuw gestaag afneemt.

Afgelopen december werden in de overwinteringsgebieden van de kleine zwaan in West-Europa alle zwanen geteld. Om het broedsucces te bepalen hebben de onderzoekers speciaal gelet op de families die in de winter nog bij elkaar zijn. Door hun grijswitte verenkleed en hun roze snavels zijn de jongen eenvoudig te onderscheiden van de volwassen kleine zwanen, die geelzwarte snavels hebben. Van in totaal 325 gezinnen kon het aantal jongen worden bepaald; dat bedroeg gemiddeld 2,2 per gezin. Hieronder waren enkele gezinnen met zes jongen. Dat is uitzonderlijk veel.

Steeds vaker maïs
In de grote concentraties kleine zwanen op de randmeren en voor de Friese IJsselmeerkust worden echter maar weinig jongen opgemerkt. Die worden relatief veel op akkers gezien, waar ze leven van oogstresten. Dit zijn bijvoorbeeld bietenakkers, maar steeds vaker ook maïsakkers. Kleine zwanenkenner Wim Tijsen schat dat 35 tot 40 procent van de kleine zwanen nu op maïsakkers voedsel zoekt.

Populatie gehalveerd
In Noordwest-Europa overwinteren hooguit 15.000 kleine zwanen; de meeste in Engeland en Nederland, maar ook in Denemarken, Duitsland en België. Het betreft de West-Siberische populatie, die broedt op toendra’s in het hoge noorden. De populatie neemt al jaren af; in de jaren negentig van de vorige eeuw bedroeg de populatie nog zo’n 30.000 kleine zwanen, het dubbele van nu.

Verstoord door watersport
Het belangrijkste overwinteringsgebied voor kleine zwanen is het Veluwemeer, waar kleine zwanen leven van de energierijke wortelknolletjes van waterplanten als kranswieren. Op het Veluwemeer werden in december maximaal 5.000 vogels geteld: één derde van de hele populatie kleine zwanen! Maar uitgerekend hier hebben de kleine zwanen veel last van kitesurfers; ze worden er regelmatig verstoord in de delen die voor surfers zijn verboden. Die gebieden zijn juist in deze tijd van het jaar voor watersport gesloten om de overwinterende watervogels rust te geven.

Tekst Ruud van Beusekom, Vogelbescherming Nederland. Met dank aan Wim Tijsen
Foto: Jan Nijendijk, Saxifraga