Bescherming tapuit op de agenda

Bericht uitgegeven door Vogelbescherming Nederland [land] op [publicatiedatum]

De tapuit is een sterk bedreigde Rode Lijst-soort. Door gebrek aan dynamiek van zee, wind en zand, de grote hoeveelheid stikstof in de bodem en de achteruitgang van het aantal konijnen is zijn favoriete leefgebied, open duinen met kale plekken, op veel plaatsen verdwenen. Het is daarom nodig dat op korte termijn geschikt broedgebied wordt geschapen. Dit kan onder andere door een uitgekiend begrazingsbeheer, zo bleek op de Themadag Tapuit van Vogelbescherming Nederland.

In het begin van de jaren zeventig broedde er nog 2.000 tot 3.000 paar tapuiten in Nederland; nu slechts 200 tot 250 paar. Waarom is dit aantal zo gedaald? Weten we genoeg om de huidige populatie te waarborgen en welke beschermingsmaatregelen horen daarbij? Om deze vragen te beantwoorden organiseerde Vogelbescherming Nederland 29 november 2013 een Themadag Tapuit. Ruim vijftig beheerders, onderzoekers en beleidsmakers van onder andere Sovon, Staatsbosbeheer, Natuurmonumenten, Landschap Noord-Holland, De Vlinderstichting en PWN, kwamen in Castricum bij elkaar om kennis uit te wisselen. Met als doel: hoe beschermen we de tapuit?

Vergrassing
Sinds 2006 doen Stichting Bargerveen en Sovon gezamenlijk onderzoek naar de achteruitgang van de tapuit in Nederland. Het aantal broedparen is sinds 1990 met bijna 90 procent afgenomen. De oorzaken zijn deels bekend: door vergrassing en afgenomen konijnpopulaties kunnen tapuiten niet meer uit de voeten omdat hun lichaamsbouw aangepast is aan korte vegetatie. Maar er lijkt meer aan de hand te zijn: ook in ogenschijnlijk geschikte gebieden komen geen tapuiten meer voor. Mogelijk is de voedselsituatie in deze gebieden niet geschikt (een groot en gevarieerd aanbod aan insecten) of ontbreekt nestgelegenheid (konijnenholen). Op een aantal locaties vertonen embryo’s bovendien regelmatig groeiafwijkingen en zijn er hoge concentraties dioxines aangetroffen in eieren. Niet één factor, maar een combinatie van verschillende factoren doet de tapuit de das om.

Plaatstrouw
Uit het populatieonderzoek is gebleken dat tapuiten bijzonder plaatstrouw zijn. Door een geringe mate van uitwisseling tussen de resterende populaties, is de omvang en de gezondheid van nog bestaande populaties, zoals die in de Kop van Noord-Holland, van enorm belang. De laatste, kleine populaties tapuiten zijn zeer kwetsbaar, onder andere door genetische verarming en door kans op calamiteiten, zoals overmatige, incidentele predatie.

Succes met begrazing
Dynamisch duinbeheer is op lange termijn belangrijk om het leefgebied van de tapuit te herstellen; het heeft echter pas na tientallen jaren een positief effect. Begrazing is een populaire beheermaatregel. Het leidt vaak tot een gedeeltelijk herstel van kortgrazige vegetatie en open plekken, maar niet altijd tot gewenst herstel van de populatie. Op Terschelling heeft Staatsbosbeheer op de Landerumer Heide echter succes met een uitgekiend, gefaseerd begrazingsbeheer met diverse soorten grazers: schapen, geiten, pony’s en runderen. Het aantal broedende tapuiten steeg hierdoor, geheel tegen de landelijke trend in. Plaggen van vergraste duinen lijkt ook een goed alternatief om kortgrazige vegetaties te verkrijgen. Als noodmaatregel om de soort voor direct uitsterven te behoeden zijn afgelopen broedseizoen in twee populaties nestbeschermers geplaatst om predatie tegen te gaan. Overigens kan de PAS (Programmatische Aanpak Stikstof) een deel van de oplossing zijn. Hiervoor stelt het Rijk middelen beschikbaar om de negatieve effecten van stikstof, zoals vergrassing, terug te dringen.

De Themadag Tapuit was de tweede in een driedelige serie van themadagen vanuit het Beschermingsplan Duin- en Kustvogels van Vogelbescherming. In maart 2014 volgt een Themadag Sterns.

Voor meer informatie: anne.voorbergen@vogelbescherming.nl

Tekst: Ruud van Beusekom, Vogelbescherming Nederland
Foto: Luc Hoogenstein, Saxifraga