Tapuit: een soort in de min, maar dit jaar in de plus

Het gaat niet best met de tapuit in grote delen van Europa. In ons land tellen we in recente jaren rond driehonderd broedparen. Ter vergelijking: eind jaren zeventig waren dat er nog minstens tweeduizend. De tapuit was toen een karakteristieke bewoner van duin- en heidegebieden, maar de meeste zijn inmiddels verlaten. De resterende bolwerken liggen in de duinen benoorden het Noordzeekanaal en op het Aekingerzand.

Oorzaken

Een belangrijke oorzaak van de achteruitgang ligt in de verruiging van duinen en heide door neerslag van stikstof uit de lucht. Wat ook meespeelt is het verdwijnen van het konijn, dat zowel nestholen verschafte als (door te grazen) veldjes met lage begroeiing; ideaal voor de op de bodem foeragerende tapuit.

Onderzoek aan tapuiten

Tapuiten behoren tot de best onderzochte zangvogels. Men leze bijvoorbeeld de monografie van Herman van Oosten. In de recent verschenen Sovon Nieuws (2019-2) staat een bijdrage over tapuitenonderzoek in de duinen van Noord-Holland. Het wordt uitgevoerd door Sovon-collega Frank Majoor en Boswachter Tim Zutt van Landschap Noord-Holland. 

2019 een goed tapuitenjaar

Wat blijkt, 2019 is een uitzonderlijk goed broedjaar voor de tapuit aan het worden. Op het Aekingerzand steeg het aantal van 28 broedparen in 2018 naar 42 dit jaar. In de duinen van Den Helder een vergelijkbaar verhaal, van 25 paren naar 42, en in een derde bolwerk, de Eierlandse Duinen op Texel, van 29 naar 37. Ook de jongenproductie zit dit jaar op een hoog niveau. Normaal bestaat een legsel uit vijf of zes eieren, dit jaar zijn ook diverse succesvolle zevenlegsels aangetroffen. Bovendien is het aantal tweede legsels dit jaar opvallend hoog. Bij Den Helder zijn er dit jaar veertien aangetroffen, terwijl tweede legsels in de meeste voorgaande jaren zeldzaam waren. Door nestbescherming met gaas voor de nestingang (konijnenhol) waren er de afgelopen twee jaar nauwelijks predatieverliezen. Dit jaar zijn er al meer dan tweehonderd jongen uitgevlogen, dubbel zo veel als in de meeste andere jaren. Aan het Noordhollands Duinreservaat gaat de opleving helaas voorbij. Daar zijn nog maar een paar broedparen aanwezig.

Oorzaken succes

Dat de broedresultaten in 2019 goed zijn, kan zijn oorzaak vinden in de ongewone droogte vorig jaar. Daardoor ging veel gras in de duinen dood, wat resulteerde in prima foerageeromstandigheden voor de tapuiten dit voorjaar. Daarnaast heeft Landschap Noord-Holland allerlei maatregelen getroffen om de laatste tapuiten te redden. Zo zijn delen van het glooiende landschap gechopperd, ofwel zeer kort tot op de bodem gemaaid, wat positief lijkt uit te pakken voor deze soort. De zorgen om het lage aantal konijnen blijven echter, dus we zijn heel benieuwd of de positieve lijn zich de komende jaren voortzet.

Samenwerking

Het tapuitenveldwerk wordt gedaan in opdracht van Landschap Noord-Holland. Vogelbescherming Nederland en de Vereniging van Bos- en Natuureigenaren (OBN-programma). Op het Aekingerzand doet Stef Waasdorp het veldwerk en in het Noordhollands Duinreservaat Herman van Oosten.

Meer informatie

• Op Vogelatlas.nl/tapuit staan veel kaarten over de verspreiding van de Nederlandse tapuiten sinds midden jaren zeventig
• Meer algemene info over tapuiten is te vinden op Sovon.nl/tapuit

Tekst en foto: Harvey van Diek, Sovon Vogelonderzoek Nederland
Illustraties: Elwin van der Kolk