Schadelijke suzuki-fruitvlieg veel aangetroffen in de natuur

Bericht uitgegeven door Biocontrole Onderzoek en Advies en De Natuurkalender [land] op [publicatiedatum]

Sinds 2012 komt de schadelijke suzuki-fruitvlieg in Nederland voor. De afgelopen weken zijn deze fruitvliegjes voor het eerst ook op diverse locaties in natuurranden met wild fruit zoals bramen, rozenbottels, wilde lijsterbes en Amerikaanse vogelkers langs fruitpercelen aangetroffen. Voor het eerst ook in Drenthe. Het aantal gevangen suzuki-fruitvliegjes loopt op tot tien procent van alle fruitvliegjes in een val. Schade aan fruit lijkt vooralsnog zeer beperkt. Speciale valletjes langs bosranden lijken fruitpercelen goed te kunnen beschermen tegen het van buitenaf invliegen van suzuki-fruitvliegen.

De suzuki-fruitvlieg of Aziatische fruitvlieg (Drosophila suzukii) is afkomstig uit Zuidoost-Azië en heeft zich via de handel verspreid door Europa. In 2011 werd hij voor het eerst in België aangetroffen. Nederland importeert veel fruit uit landen waar de Aziatische fruitvlieg zich al heeft gevestigd. De vrouwtjes van de suzuki-fruitvlieg hebben een sterk gekartelde legboor die het hen mogelijk maakt om dwars door de schil van gezond fruit heen te komen om hun eitjes af te zetten. In veel gevallen zijn de eitjes aan de buitenkant van het fruit niet te zien. Silvia Hellingman is er als eerste in geslaagd om eitjes, een net uitgekomen larve, de pop en de net uitgekomen fruitvliegjes, de paringsrituelen en de paring vast te leggen op foto en video (zie bijgevoegde film).

Zwarte vlekjes
De ontwikkeling van de eitjes en larven wordt sterk vertraagd omdat fruit direct na de oogst gekoeld wordt. Het is voor een teler, supermarkt of veiling ondoenlijk om alle fruit te controleren. Zeker wanneer het fruit nog ogenschijnlijk een gezonde indruk maakt. Het is ook lastig om de volwassen suzuki-fruitvlieg te herkennen omdat de vrouwtjes met het blote oog niet te onderscheiden zijn van de gewone fruitvlieg (Drosophila melanogaster). De suzuki-fruitvliegjes zijn over het algemeen groter dan de gewone fruitvlieg. De mannetjes zijn te herkennen aan zwarte vlekken op de vleugels.

Grote aantallen suzuki-fruitvliegen in bosranden, in tuinen en langs de straat
In 2013 wordt op diverse plaatsen in Nederland onderzoek gedaan naar waar de fruitvlieg voorkomt. Zo is een belangrijke vraag of de suzuki-fruitvlieg zich kan handhaven in de natuur. De afgelopen weken zijn in bossingels en bosranden langs fruitpercelen (met verschillende soorten zacht fruit) valletjes geplaatst om te kijken of de suzuki-fruitvlieg zich kan handhaven in natuurranden met wild fruit. Op diverse plaatsen werden suzuki-vliegjes gevangen. Vooral in de buurt van wilde bramen, rozenbottels en Amerikaanse vogelkers. Per locatie werden wel honderden suzuki-fruitvliegjes gevangen, verspreid over meerdere vallen. Tot tien procent van de gevangen fruitvliegen blijken suzuki-fruitvliegjes te zijn. Dit zijn verrassend hoge aantallen aangezien ze pas vanaf 2012 zijn waargenomen. Naast monitoring op bosranden zijn er ook valletjes geplaatst in particuliere tuinen en aan de kant van de straat. Voor het eerst is ook in Drenthe de suzuki-fruitvlieg aangetroffen. Alleen vanuit Groningen en Friesland zijn nog geen officiële meldingen bekend maar de kans is groot dat hij zich daar ook gevestigd heeft.

Uit laboratoriumonderzoek blijkt dat ze graag eten van de bessen van de lijsterbes, de Taxus bacatta en de cotoneaster. In deze bessen zetten ze ook graag hun eieren af. Sneeuwbessen blijken niet echt in trek wanneer ze ook kunnen kiezen voor andere bessen.

Midden in de fruitpercelen zijn controlevalletjes opgehangen. Daarin worden geen suzuki-fruitvliegjes aangetroffen. Dit duidt er op dat de suzuki-fruitvliegen van buiten de fruitpercelen invliegen. Ondanks de grote aantallen suzuki-fruitvliegen die tot nu gevangen zijn, hebben we op zeer beperkte schaal schade aan fruit aangetroffen. De schade betrof fruit in de eerste rijen vlakbij de bosranden. Om verdere verspreiding tegen te gaan hebben we extra valletjes opgehangen als een tweedelijns barrière, met direct daarachter controlevalletjes. Ook hier troffen we geen suzuki-vliegjes meer aan. Een voorlopige en zeer voorzichtige conclusie is dat het afvangen van de vliegjes aan de buitenste rijen fruitpercelen met een tweede lijn met valletjes effectief blijkt te werken.

Lang voortplantingsseizoen
In een aantal fruitpercelen zijn de fruitvliegvalletjes om de dag geleegd en gecontroleerd op de aanwezigheid van de suzuki-fruitvlieg. Zelfs bij lagere temperaturen werden steeds nieuwe vliegjes in de valletjes aangetroffen. Suzuki-fruitvliegen leven relatief lang, 90 tot mogelijk wel 160 dagen, en vliegen al als de temperatuur boven de 8 graden Celsius uitkomt. De suzuki-fruitvlieg heeft daarmee een lang voortplantingsseizoen wat gunstig is voor een snelle uitbreiding van de populatie. Daarbij komt ook dat suzuki-vrouwtjes in bevruchte toestand overwinteren. Uit onderzoek blijkt nog niet of deze bevruchte eitjes ook daadwerkelijk afgezet worden in het voorjaar. Er is nog maar weinig bekend over hoe deze fruitvlieg overwintert. Sommige wetenschappers geven aan dat ze als pop en als volwassen vliegen overwinteren. Anderen daarentegen geven aan dat ze uitsluitend als volwassen vliegen overwinteren.

Zolang het nog niet vriest wordt de monitoring voortgezet. Op enkele plaatsen laten we valletjes gedurende de hele winter hangen om te kijken of er nog sprake is van vluchtactiviteit. Het is nu maar afwachten wat de consequenties in de toekomst zijn van de massale vondsten van suzuki-vliegen in bosranden en tuinen en wat dit betekent voor de Nederlandse fruitteelt.

Tekst: Silvia Hellingman, Biocontrole Onderzoek en Advies en Arnold van Vliet, De Natuurkalender, Wageningen University
Foto’s en film: Silvia Hellingman