Nieuw puzzelstuk in mysterie bijendodende superpesticide

Bericht uitgegeven op [publicatiedatum]

Dat neonicotinoïden een ernstige bedreiging vormen voor bijen is al langer bekend. Maar hoe de pesticiden exact te werk gaan, was nog niet helemaal duidelijk. Recent raakten Italiaanse wetenschappers weer een stapje dichter bij de verklaring.

Italiaanse onderzoekers hebben aangetoond dat de neonicotinoïden Imidacloprid en Clothianidin een werking hebben die te vergelijken is met die van het aidsvirus op de mens. Neonicotinoïden onderdrukken de enzymen die een rol spelen bij de afweer tegen virussen. Zo verzwakt de bij en kan de geringste infectie fataal zijn. Een infectie die voor veel sterfte onder honingbijen zorgt is het “deformed wing virus”, een virus dat de vleugels doet verschrompelen. Lang werd gedacht dat dat virus enkel in stand gehouden werd door de Varroamijt, een uitwendige parasiet die voorkomt op insecten, maar zich alleen voort kan planten op het broed van honingbijen.

In het onderzoek stelden de onderzoekers bijen bloot aan concentraties neonicotinoïden die overeenkomen met de blootstelling die ze ook in een gemiddeld landbouwveld ondergaan. Al gauw merkten ze dat de infectie met het “deformed wing virus” enorm toenam in de populatie. De verspreiding zelf bleek te gebeuren door de Varroamijt, maar doordat neonicotinoïden de natuurlijke afweer van de bijen afremden, konden die zich niet meer verdedigen tegen het virus.

Een grote besmetting met datzelfde “deformed wing virus” is waarschijnlijk de aanleiding tot het massaal ineenstorten van kolonies in het najaar. Een besmet volk gaat verzwakt de winter in en sterft gedurende de winter. Dit onderzoek toont in navolging van vele andere studies aan dat de neonicotinoïden ook in heel lage concentraties een enorme invloed kan hebben op de gezondheid van bijen.

Eerdere studies wezen reeds uit dat bijen niet de enige slachtoffers zijn van deze superpesticiden. Nederland heeft een uitgebreid pesticidenmeetnet en meet al jaren de concentraties van Imidacloprid in het oppervlaktewater. In een Nederlandse studie werden de monitoringsgegevens van acht meetjaren en 800 meetpunten vergeleken met de verspreidingsgegevens van waterdieren in en rond het Nederlandse oppervlaktewater. Waar de norm voor Imidacloprid overschreden werd, telden ze tot 70% minder waterinsecten. Ook akkervogels ondervinden mogelijk sterke hinder van het gebruik van neonicotinoïden.

Eerder dit jaar stelde Europa een tijdelijke ban voor drie neonicotinoïden. Die ban gaat echter niet ver genoeg. De negatieve effecten op het leefmilieu wegen te zwaar door in verhouding tot de voordelen die ze bieden voor de landbouwer. Natuurpunt vraagt dan ook aan Federaal Minister van Landbouw Laruelle om verder te gaan dan het Europese verbod en werk te maken van een volledige ban van neonicotinoïden op alle gewassen.

Tekst: Hendrik Moeremans en Jens D’Haeseleer, Natuurpunt Studie
Onderzoek: http://www.pnas.org/content/early/2013/10/18/1314923110
Foto: Creative commons