Luzerne-faunaranden: gecontroleerde muizenhaarden

De Werkgroep Grauwe Kiekendief test nu een nieuwe vorm van akkerrandbeheer die doeltreffend is uit ecologisch oogpunt, schade door muizen beperkt en tevens minder subsidie vergt. Kern van het idee is dat een strook van het meerjarige gewas luzerne wordt ingezet als buffer.

De braaklegging van akkerbouwpercelen in het begin van de jaren ’90 was ingegeven door de landbouwoverschotten. Hoewel natuur toentertijd geen doel was, bood de braak nieuwe kansen voor vogels zoals kwartel en veldleeuwerik. In het geval van de grauwe kiekendief zorgden braakpercelen zelfs voor de terugkeer van een eerder verdwenen Nederlandse broedpopulatie. Veldmuizen gedijden goed in de braak en grauwe kiekendieven gedijden weer goed op de veldmuizen. De braaklegging was echter een oprisping uit de Europese koker en verdween vrij snel weer van het bord.

Daarna werd gezocht naar andere mogelijkheden om braak in te passen in het agrarisch landschap, dit keer wel met natuur als doelstelling. De inpassing werd gevonden in de vorm van faunaranden: randen van akkers werden ingezaaid met een mengsel van wilde kruiden, grassen en granen. Goed beheerde randen bleken een bron van insecten voor bijvoorbeeld veldleeuwerik en gele kwikstaart. Maar faunaranden bleken ook goede kraamkamers voor veldmuizen, kostbaar voedsel voor veel roofvogels en uilen.

Het jarenlange muizenonderzoek (1992 tot 2013) van de Werkgroep Grauwe Kiekendief toont aan dat muizen vanuit faunaranden aangrenzende landbouwgewassen kunnen koloniseren, waarbij hogere aantallen muizenholletjes dichter bij een faunarand gevonden worden. Bij het experiment met de Vogelakker kwam uit het jaarlijkse muizenonderzoek naar voren dat luzerne als een ‘natuurlijke’ buffer lijkt te werken tegen de uitloop van veldmuizen naar landbouwgewassen (zie figuur hiernaast).

De komende jaren gaat de Werkgroep Grauwe Kiekendief dankzij de financiële steun van het Faunafonds intensief het gedrag van veldmuizen bestuderen. Uitgezocht wordt hoe ver zij vanuit de faunaranden gewassen in gaan en of luzerneranden inderdaad helpen om muizenhaarden te controleren. Hiertoe zullen muizen worden gevangen en worden gemerkt met een chip om ze langere tijd individueel te kunnen volgen. Tevens wordt de monitoring van actieve muizenholletjes voortgezet in het akkerbouwgebied in Oost-Groningen.

De nieuwe faunarand met luzernebuffer (zoals op de foto hierboven) past in het streven om natuurbeheer in agrarisch gebied te vernieuwen: ecologische doelen halen op een goedkopere manier, terwijl de landbouwkundige inpasbaarheid wordt vergroot. Luzerne onderdeel maken van de faunarand resulteert in lagere kosten voor natuurbeheer, wat er voor kan zorgen dat natuurmaatregelen in agrarisch gebied ook op een lange termijn gewaarborgd zijn.

Tekst: Popko Wiersma en Almut Schlaich, Werkgroep Grauwe Kiekendief
Foto's: Ben Koks
Figuur: Almut Schlaich