'De man op de dijk', Het grenzeloze verhaal van de grauwe kiekendief

Plotseling werden landbouwgebieden een laatste toevluchtsoord waar de grauwe kiekendief zich aan vastklampte. Die ene vondst ontketende een beweging waar de Werkgroep Grauwe Kiekendief uit ontstond en leidde tot een internationaal netwerk van samenwerking, bescherming en onderzoek. Het werd tevens een verhaal van succesvolle samenwerking tussen natuurbeschermers en boeren. Een vogel die op het randje van uitsterven stond, maar op het nippertje werd gered. Wat is het geheim achter dit succes?

Een zaak van lange adem

Vrijdag 23 november verschijnt het boek ‘De man op de dijk’ van Elvira Werkman. Het grenzeloze verhaal van één van de fraaiste vogelsoorten in Nederland en zijn beschermers. Een verhaal van principes, onderzoek, bescherming en doorzettingsvermogen. Natuurbescherming is een zaak van lange adem. Op 29 juni 1990 begon op een Groninger zeedijk, aan de rand van de Dollard, een avontuur. Een avontuur dat uiteindelijk zou uitmonden in een toonaangevend voorbeeld van effectief natuurbeheer in grootschalig akkerland.

Wat velen destijds (en nog steeds) niet voor mogelijk hielden, bleek tóch te kunnen. Het werd een verhaal waarin principes en overtuiging de basis vormden voor onderzoek naar een soort die in afnemende aantallen tussen de Britse broedplaatsen en West-Mongolië in boerenland en op steppes te vinden is. Het werd een verhaal van kwinkelerende veldleeuweriken, raspende kwartelkoningen, broedende velduilen en baltsende grauwe kiekendieven.

Onderzoek en bescherming, een twee-eenheid

Onafhankelijk natuuronderzoek staat in en buiten Nederland in toenemende mate onder druk. Voorbeelden van principieel en langjarig werken aan een ideaal waarin akkervogels en landbouw met elkaar in balans zijn, zijn schaars. Als onderdeel van het ecologisch onderzoek werden vogels gezenderd in tal van landen. Van Wit-Rusland tot Engeland, en van Denemarken tot Senegal. De database van Werkgroep Grauwe Kiekendief (sinds kort Grauwe Kiekendief - Kenniscentrum Akkervogels geheten) puilt inmiddels uit van gegevens over de grauwe kiekendief. Data die veel kennis hebben opgeleverd en nog zullen opleveren over kansrijke vormen van landbouw én natuurbeheer langs de hele flyway: van de broedgebieden in Europa tot aan de overwinteringsgebieden in Afrika. Dit werk kon een wetenschappelijk niveau bereiken dankzij hartelijke samenwerkingsverbanden tussen universiteiten in binnen- en buitenland. En vanaf dat eerste nest in een luzerneveld in de Carel Coenraadpolder is met honderden landbouwers een innige samenwerking ontstaan.

Door de ogen van boeren, onderzoekers en beschermers

In het boek ‘De man op de dijk’ laat Elvira Werkman boeren, onderzoekers, beschermers en anderen aan het woord over complexe onderwerpen zoals het gemeenschappelijke landbouwbeleid, agrarisch natuurbeheer, natuurbescherming op het scherp van de snede, vasthouden aan je principes en uiteindelijk ook de ijzeren wil om een sterk bedreigde soort in ons deel van de wereld te behouden. Het gaat hier niet zelden om emotionele en prachtige verhalen van mensen die er stellig van overtuigd zijn dat we toe moeten werken naar andere vormen van landbouw.

Het grenzeloze verhaal van de grauwe kiekendief

Nederland heeft niet of nauwelijks een traditie van het vertellen van natuurbeschermingsverhalen. In dit boek is geprobeerd om ook de actualiteit erin te houden. Zo is er het brisante verhaal van de eerste broedende steppekiekendief in Nederland in geuren en kleuren terug te lezen en is er een prachtig kaartje opgenomen van de eerste ruigpootbuizerd die met een gps-/gsm-logger rondvliegt. Het boek is verluchtigd met fraaie illustraties van Gaudia Landman (15 jaar), smaakvolle infographics van Jan Faber en foto’s van bekende fotografen, zoals Martijn de Jonge, Mark Schuurman, Rein Hofman en anderen. Over de totstandkoming van het boek schrijft Elvira Werkman een blog op de website van Vogelbescherming Nederland.

Tekst: Oike Vlaanderen & Madeleine Postma, Grauwe Kiekendief-Kenniscentrum Akkervogels
Foto's: Ben Koks (Leadfoto: grauwe kiekendief in Senegal); KNNV Uitgeverij; Grauwe Kiekendief-Kenniscentrum Akkervogels

Op woensdag 28 november geeft Ben Koks bij Avifauna Groningen een lezing over 30 jaar kiekendievenbescherming, onderzoek en akkervogelbeleid. Aanvang 20.00 uur, ’t Vinkhuys, Diamantlaan 94, Groningen

’De man op de dijk’ is op 23 november verschenen bij KNNV Uitgeverij.