Wat maakt exoten invasief?

Bericht uitgegeven door Stichting Bargerveen [land] op [publicatiedatum]

Ruim vijftig onderzoekers, beleidsmakers en natuur- en waterbeheerders buigen zich vandaag over de vraag: Wat maakt exoten invasief? Slechts een deel van de nieuwe soorten die jaarlijks in Nederland opduiken, breiden zich zo snel uit dat ze een probleem vormen voor ecosystemen, economie of volksgezondheid. Voorspellen welke soorten problematisch kunnen worden, moet beheerders van gebieden beter in staat stellen om te gaan met exoten. Het Nederlands Expertise Centrum Exoten (NEC-E) in Nijmegen is gastheer van de themadag. 

Jaarlijks worden er nieuwe dier- en plantensoorten aangetroffen in Nederland. Sommige soorten bereiken ons land op eigen kracht, andere soorten worden – bewust of onbewust – ingevoerd. Enkele van deze soorten blijken invasief. Ze zijn berucht vanwege hun capaciteit om sterk in aantal toe te nemen en nieuwe gebieden te koloniseren. Hierdoor is de kans groot dat zij schade aanrichten aan ecosystemen, economie of volksgezondheid. Echter, niet alle uitheemse soorten zijn invasief. Zowel voor beleid als beheer is het van belang om te weten welke mechanismen verantwoordelijk zijn voor invasief gedrag.

Aanvliegroutes
Om te voorspellen welke soorten invasief kunnen worden zijn verschillende ‘aanvliegroutes’ mogelijk. De eerste route loopt via de ecologische eigenschappen van de exoten, zoals het aantal nakomelingen dat een soort per jaar kan produceren en de manier en snelheid waarmee een soort zich kan verplaatsen in het landschap. Het op deze manier vroegtijdig herkennen van mogelijke plaagsoorten biedt goede mogelijkheden om schadelijke introducties te voorkomen. Een andere route is om invasiviteit van exoten te begrijpen vanuit de veranderingen in de leefomgeving van de soorten. Deze kennis biedt aangrijpingspunten voor de ontwikkeling van nieuwe beheersmaatregelen voor soorten die al aanwezig zijn, maar lastig te bestrijden blijken.

Exotenparade
De themadag wordt afgesloten met de Exotenparade 2012: Welke exotische soorten waren nieuw of breiden zich sterk uit in 2012? Aan alle deelnemers is gevraagd om waarnemingen en foto’s in te sturen en op de dag zelf kort iets te vertellen over een nieuwe soort. Wat is bijvoorbeeld het oorspronkelijke leefgebied van een soort, is het bekend hoe de soort hier terecht is gekomen en is al duidelijk of de soort een invasief karakter heeft en al schade veroorzaakt? Zoals het er naar uitziet is de Chinese modderkruiper die gisteren op Natuurbericht werd gemeld de laatste nieuwe binnenkomer van 2012…

Expertise centrum
Het Nederlands Expertise Centrum Exoten (NEC-E) is de gastheer van de themadag. Het NEC-E bestaat uit een samenwerking van het Institute for Water and Wetland Research (Radboud Universiteit), Institute for Science, Innovation and Society (Radboud Universiteit), Natuurplaza (Stichting Bargerveen, RAVON, SOVON, FLORON en Zoogdiervereniging), Bureau Natuurbalans en Kenniscentrum Plaagdieren.

Het NEC-E bundelt bestaande kennis over exoten en voert verdiepend onderzoek uit. Door gericht onderzoek te doen naar de groei en ontwikkelingssnelheid van (mogelijke) nieuwkomers en hun effect op ecosystemen kunnen we tijdig exoten signaleren en inschatten of een soort een risico vormt of niet. Deze kennis moet beheerders van gebieden beter in staat stellen om te gaan met exoten. Het doel van het centrum is om innovatieve beheerstrategieën te ontwikkelen en in de praktijk toe te passen. Daarbij is zowel aandacht voor soortgerichte bestrijding van invasieve exoten als voor systeemgerichte maatregelen in water- en natuurgebieden waarmee invasies van exoten worden voorkomen.

Tekst: Marijn Nijssen en Hein van Kleef, Stichting Bargerveen / NEC-E
Foto's: Jelger Herder, Digital Nature; J.M. Garg, Wikimedia Commons; Sander Hunink