Bedreigde bekerzwam afhankelijk van welzijn Bosanemoon

Bericht uitgegeven door de Nederlandse Mycologische Vereniging op vrijdag 8 april 2011

Door de gestage afname van de Bosanemoon in Nederland, neemt ook de van deze plant afhankelijke Anemonebekerzwam af. Ook in de rest van Europa gaat deze soort achteruit, maar gelukkig heeft zij wereldwijd een groot verspreidingsgebied. De Anemonebekerzwam is gemakkelijk van andere bekerzwammen te onderscheiden omdat ze als een van de weinige bekerzwammen een sclerotium vormt.

In bloei is de Bosanemoon gemakkelijk te vinden. Haar mooie witte bloem maakt dat je haar van verre ziet. Vooral in oude stukken bos en langs wegen en lanen op vaak wat lemige grond kom je Bosanemonen tegen. Over de jaren zijn ze in aantal langzaam achteruitgegaan. Bosanemonen houden niet van gegraaf en ook niet van bemesting. Jammer, want het is één van die vroege voorjaarsbloeiers die je er ook tijdens gure dagen aan herinnert dat de lente echt is aangebroken.

Het afnemen van het aantal Bosanemonen gaat ook ten koste van een bekerzwam die parasiteert op de wortelstokken van de Bosanemoon. De Anemonebekerzwam (Dumontia tuberosa) is een zeldzame bekerzwam die gedurende en net na de bloeitijd van de Boanemoon gevonden wordt en als parasiet dode plekken veroorzaakt in groepen Bosanemonen. Je kan de zwam herkennen aan een karakteristiek sclerotium (een compact mycelium in de vorm van een knolletje) onder aan het lang gesteelde, schotelvormige, vruchtlichaam. Er zijn namelijk maar weinig bekerzwammen die een sclerotium vormen.

De Anemonebekerzwam neemt sterk af en wordt in Nederland tegenwoordig weinig gevonden. Ook elders in Europa is dit het geval en staat zij net als in Nederland op de Rode lijst van soorten die snel achteruitgaan. Wereldwijd is de Anemonebekerzwam gelukkig een soort met een groot verspreidingsgebied. Op het Noordelijk halfrond zijn vondsten bekend uit Japan en Korea en ook in Noord-Amerika is ze gevonden, hoewel het hier mogelijk een andere soort betreft.

De Anemonebekerzwam komt voor op verschillende soorten wilde anemoon; daarnaast is ze ook een aantal malen gevonden bij Speenkruid. Bosanemoon en Speenkruid groeien op wat vochtiger plekken echter naast en door elkaar. Omdat de Anemonebekerzwam de plant doodt en deze daardoor niet meer is terug te vinden, is moeilijk te bewijzen dat de Anemonebekerzwam ook op speenkruid voorkomt. Uit DNA onderzoek blijkt dat de Anemonebekerzwam verwant is aan het Russeknolkelkje (Myriosclerotinia curryana) een bekerzwam op pitrus, waarover eerder in Natuurbericht is geschreven en die net als de Anemonebekerzwam ook een klein sclerotium aan de steelbasis draagt. 

Tekst: Menno Boomsluiter, Nederlandse Mycologische Vereniging
Foto's: Menno Boomsluiter, Nederlandse Mycologische Vereniging; Dragonòt, GNU-licentie voor vrije documentatie