Een neus voor paddenstoelen

Bericht uitgegeven door de Nederlandse Mycologische Vereniging op [publicatiedatum]

Het bos Willinks Weust bij Winterswijk is de enige bekende Nederlandse vindplaats van de paddenstoel Entoloma nausiosme, een Satijnzwam zonder Nederlandse naam. Buiten Nederland is de soort alleen bekend uit Duitsland en Oostenrijk. De paddenstoel ruikt naar smeulende autobanden. Waarom zou je, als paddenstoel, daarnaar geuren?

Entoloma nausiosme geurt naar smeulende autobanden, en ik heb geen idee waarom. Het is een Satijnzwam (geslacht Entoloma), zonder Nederlandse naam. In ons land is hij van slechts één enkel bos bekend, de veelgeprezen Willinks Weust bij Winterswijk. Volgens de meest recente monografie over de Europese Satijnzwammen* is deze soort buiten Nederland alleen nog in Duitsland en Oostenrijk gevonden. In Oostenrijk lijkt hij wijd verbreid te zijn, zie hiervoor de kaartjes van de ‘Datenbank der pilze Österreichs’. Over de Duitse vondsten heb ik verder geen gegevens. 

Entoloma nausiosme is voor mij een raadsel. Hij is zeldzaam, maar waarom eigenlijk? Hij geurt, meurt zo u wilt, maar waarom eigenlijk? Paddenstoelen zijn vruchtlichamen van schimmels. Hun functie voor die schimmel is, voor zover wij weten, de produktie en verspreiding van sporen: sexuele voortplanting dus. Maar wat zou hun geur daarmee te maken hebben? Chanel no. 5 heeft niet veel nut voor organismen die niet rond kunnen lopen om een fijne partner te vinden. Met de kerstdagen nog in het achterhoofd denk je dan al gauw aan vraat: je wilt als paddenstoel beslist niet dat beesten je lamellen opvreten voordat deze een fatsoenlijk aantal sporen hebben kunnen produceren. Stank zou daarbij kunnen helpen, mits het door potentiële vreters ook echt als stank ervaren wordt. De mens is daarbij niet maatgevend: een geur als van smeulende autobanden is misschien zelfs aantrekkelijk voor hooligans of studenten werktuigbouwkunde. Met hen heb je als paddenstoel in het bos echter sowieso weinig te maken. Belangrijker is dat kleine bodemdieren zoals springstaarten en slakken, en grotere dieren zoals muizen en eekhoorns, je vinden stinken en dus van je af blijven. Ik ken de enige Nederlandse standplaats van Entoloma nausiosme al een paar jaar, en denk inderdaad te kunnen bevestigen dat vruchtlichamen van de soort slechts zeer zelden aangevroten zijn. Systematisch onderzoek is hier geboden. Met springstaarten en naaktslakken als letterlijk ‘proef’persoon.

* Fungi Europaei, deel 5A, M.E. Noordeloos, 2004

Tekst en foto: Nico Dam, Nederlandse Mycologische Vereniging