Een merkwaardig gebruik van de as van paddenstoelen

Bericht uitgegeven door de Nederlandse Mycologische Vereniging op [publicatiedatum]

Een zeldzaam gebruik van paddenstoelen is het toevoegen van de as van de Echte vuurzwam aan pruimtabak. Eskimo’s in Alaska doen dit om het effect van de tabak te versterken.

Het gebruik van paddenstoelen als voedsel is natuurlijk bij iedereen bekend. De meesten van ons eten wel eens champignons of oesterzwammen. Ook worden sommige soorten paddenstoelen in verschillende delen van de wereld als verdovend middel gebruikt. Het gebruik van paddenstoelen, vers of gedroogd, is dus algemeen verbreid. Veel minder bekend is het gebruik van de as van paddenstoelen om de kracht van andere plantaardige middelen te versterken. Bij enkele groepen Eskimo’s in delen van Alaska wordt de as van de Echte vuurzwam (Phellinus igniarius), die ook in Nederland voorkomt, toegevoegd aan pruimtabak om de kracht van de tabak te versterken.

De Echte vuurzwam is een langzaam groeiende houtpaddenstoel met poriën, die vooral op populieren groeit. Ze komt over het gehele noordelijk halfrond voor. Door haar parasitaire gedrag kan ze schadelijk zijn voor de boom waar ze op groeit. Houtpaddenstoelen zijn vrijwel zonder uitzondering oneetbaar en de Echte vuurzwam is hier geen uitzondering op.

As van deze houtzwam blijkt een hoog gehalte aan kaliumcarbonaat te bevatten en dit is de sleutel tot het gebruik van deze zwam. De kracht van de werkzame middelen in tabak maar ook in cocabladeren in Zuid-Amerika en in betelnoten in Zuidoost- Azië wordt versterkt door kalk toe te voegen en vervolgens het mengsel te kauwen. De kalk verhoogt de zuurgraad waardoor meer van het middel vrijkomt en het effect krachtiger is. Blijkbaar hebben mensen dit effect van kalk onafhankelijk van elkaar op verschillende plaatsen van de wereld ontdekt. In het hoge noorden van Alaska bleek de as van de Echte vuurzwam een uitstekende vervanging voor kalk.

Op zich maakt het gebruik van de as het gebruik van tabak niet gevaarlijker dan het al is. In het hoge noorden wordt echter verondersteld dat het gebruik van natuurlijke ingrediënten als onbehandelde tabaksbladeren en as van de Echte vuurzwam minder gevaarlijk zou zijn voor de ongeboren vrucht van zwangere vrouwen, dan het roken van enkel tabak. Maar juist doordat de as de tabak extra werkzaam maakt, is het tegendeel waar. Daarom wordt door de plaatselijke gezondheidszorg campagne gevoerd om het gebruik van pruimtabak met de toegevoegde as van de Echte vuurzwam terug te dringen. Aangezien de helft van de lokale bevolking tabak pruimt, in tegenstelling tot ongeveer twee procent in de rest van Noord-Amerika, zal het nog wel even duren voordat het gebruik van de Echte vuurzwam tot het verleden behoort.

Tekst: Menno Boomsluiter, Nederlandse Mycologische Vereniging
Foto: George Chemilevsky, Publiek Domein