Echte vuurzwam veel zeldzamer dan gedacht

Nieuwe inzichten bij Vuurzwammen

Tot nu toe werd aangenomen dat de Echte vuurzwam (Phellinus igniarius) vooral op dode en levende takken en stammen van Populier en Wilg te vinden is. Bij uitzondering worden ze ook wel op andere boomsoorten gevonden. Ze komen opvallend veel voor op Abelen (ook wel Zilverpopulier) in de duinen. Er is een nieuw boek uitgekomen over de Europese houtzwammen (Polyporen) van Ryvarden & Melo met daarin sleutels en beschrijvingen van (vrijwel) alle 394 Europese soorten houtzwammen. Volgens de nieuwe sleutel voor Vuurzwammen (Phellinus) in dit boek komt de Echte vuurzwam helemaal niet voor op Populierenhout. Dit betekent dat de Echte vuurzwam wellicht niet zoveel voorkomt als gedacht.

Vuurzwammen op Populieren

Rijst de vraag welke vuurzwamsoort(en) er eigenlijk wel op onze Populieren te zien zijn. Hiervoor komen volgens de sleutel van Ryvarden & Melo twee soorten in aanmerking namelijk de Populierenvuurzwam (Phellinus populicola) en de Espenvuurzwam (Phellinus tremulae). Waarschijnlijk zullen de vuurzwammen op Abelen allemaal behoren tot de Populierenvuurzwam. Voorlopig microscopisch onderzoek wijst ook in die richting. Er is slechts één vondst van de Espenvuurzwam uit Nederland bekend. Of echte vuurzwammen van andere loofboomsoorten wel Echte vuurzwammen zullen zijn valt nog te bezien. De Echte vuurzwam is naar de nieuwe inzichten beperkt tot Wilgen, waarop ze in diverse vormen worden gevonden: met ronde hoeden, driekantige vruchtlichamen, schotelvormig en korstvormig (resupinaat). Volgens een Nederlandse Polyporenspecialist zou hier ook nog Phellinus alni (geen Nederlandse naam) tussen kunnen zitten.

De veranderingen zijn nog niet doorgevoerd in de Beknopte standaardlijst van de Nederlandse Paddenstoelen (2013) en ook niet op de verspreidingskaartjes. Hier staat de Echte vuurzwam nog als voorkomend op Populier aangegeven. Op het verspreidingskaartje staan behalve waarnemingen van Populierenvuurzwammen ook Echte vuurzwammen, maar dan van Wilg genoteerd. Er staan mogelijk ook nog waarnemingen op van een derde vuurzwamsoort van andere loofbomen. In ieder geval moeten nieuwe waarnemingen van vuurzwammen worden doorgegeven met vermelding van de houtsoort waarop ze worden gevonden. Een foto van de waarneming is ook geen overbodige luxe.

Oude beschrijving Echte vuurzwam

De Echte vuurzwam is een meerjarige parasitaire houtzwam die op levende en dode stammen en takken van loofbomen voorkomt. De vorm varieert naar gelang groei, leeftijd en boomsoort. De harde hoef- tot consoolvormige vruchtlichamen zijn circa 4 tot 10 bij 5 tot 20 centimeter breed en 5 tot 15 centimeter dik. De bovenzijde is concentrisch gegroefd, eerst glad, dan radiaal gebarsten. In het midden is hij vaak verhoogd. De kleur varieert van roestbruin tot grijszwart tot zwart met een lichtere tot (oker)bruine stompe rand. De rand blijft lang fluwelig. Het harde broze "vlees" is houtig en bestaat uit meerdere horizontale buisjeslagen. De buisjes zijn per laag 1 tot 5 millimeter lang. De onderzijde is vlak of iets gewelfd. Per millimeter zijn er 5 tot 6 poriën, deze zijn roestbruin tot (bruin)grijs van kleur. De sporen zijn wit. Door Echte vuurzwam aangetaste bomen kunnen nog lang in leven blijven. De Echte vuurzwam veroorzaakt witrot.

Tekst: Eduard Osieck & Martijn Oud, Nederlandse Mycologische Vereniging
Foto's: Martijn Oud