Zoemertje uitgezongen in Vlaanderen ?

Bericht uitgegeven door Saltabel, de sprinkhanenwerkgroep van Natuurpunt op [publicatiedatum]

Twee eerdere natuurberichten met betrekking tot sprinkhanen kondigden goed nieuws aan: de zeldzame Moerassprinkhaan is in 2011 op heel wat (nieuwe) plaatsen waargenomen en de Grote spitskop werd als nieuw voor België aangekondigd. Minder goed is het gesteld met het Zoemertje. Dit sprinkhaantje is bijna uitgestorven in Vlaanderen. Dat zegt Saltabel, de sprinkhanenwerkgroep van Natuurpunt.

Het Zoemertje (Stenobothrus lineatus) werd in Vlaanderen ‘officieel’ voor de laatste keer gezien in 1994, in het heidegebied Schotsheide in Limburg. Bij recente zoekacties werd de soort op die locatie niet teruggevonden en er zitten geen waarnemingen van na 1994 in de databank van Saltabel. Gerichte navraag leverde wel nog een betrouwbare waarneming uit 2008 op van één exemplaar in het Bergerven, een voormalige groeve die nu beheerd wordt door Limburgs landschap vzw. Dit gebied sluit aan bij de laatste Limburgse vindplaats.

Het Zoemertje is te herkennen aan een combinatie van kenmerken, waaronder de witte vlek op de voorvleugel en de gebogen zijkielen op het halsschild. Het meest kenmerkende aan dit sprinkhaantje is zijn zang. Vooral de mannetjes laten bij zonnig weer een zoemend geluid horen, dat soms vergeleken wordt met het ruisen van een rietveld.

In het zuiden van België is het Zoemertje plaatselijk nog vrij algemeen, vooral in de kalkstreek. Het voorkeurhabitat bestaat daar uit graslanden op snel opwarmende bodem, zoals kalkgraslanden, zink- en loodgraslanden en schistgraslanden. Daarnaast worden ook verlaten steengroeven bewoond. In Vlaanderen is of was het Zoemertje een kenmerkende bewoner van heideterreinen. Een gevarieerde vegetatiestructuur (hoge dichte heide afgewisseld met lage open heide en met plekken kaal zand) en specifiek microklimaat zijn daarbij essentieel voor Zoemertje, net zoals voor veel andere soorten sprinkhanen.

Het Zoemertje is wettelijk beschermd. Om de soort in Vlaanderen te behouden, is behoud en aangepast beheer van de resterende heidegebieden een noodzaak. Daarnaast is ook heideherstel en verbinding van heidegebieden via heidecorridors, bijvoorbeeld doorheen uitgestrekte monotone naaldhoutcomplexen, een vereiste. Dit zijn taken waar Natuurpunt dagelijks aan werkt.

Enkel zo kunnen we verhinderen dat het Zoemertje hetzelfde lot ondergaat als vijf sprinkhaansoorten die uitgestorven zijn in Vlaanderen, met name de Europese treksprinkhaan, Wrattenbijter, Kleine wrattenbijter, Klappersprinkhaan en Bosdoorntje.
De voorbije tien jaar zijn er anderzijds wel vier nieuwe soorten in Vlaanderen vastgesteld: Zuidelijke boomsprinkhaan, Boomkrekel, Zaagsprinkhaan en Lichtgroene sabelsprinkhaan. Van de eerste drie zijn ook effectief populaties bekend in onze regio. Uitgezonderd de Zaagsprinkhaan betreft dit zuidelijke soorten die oprukken ten gevolgde van effecten van klimaatopwarming.

In 2012 zal de Natuurpunt sprinkhanenwerkgroep Saltabel excursies organiseren in Limburg om de precieze status van het Zoemertje te achterhalen. We hebben goede hoop om nog populaties te (her)ontdekken. Wie mee op zoektocht wil, kan contact met ons opnemen.

Tekst: Tim Adriaens, Saltabel & Jorg Lambrechts, Natuurpunt Studie (0478 / 24 27 61)
Foto: Tim Adriaens