Zeldzame kwabaal tweemaal gevangen in de Noordoostpolder

Bericht uitgegeven door Stichting RAVON [land] op [publicatiedatum]

In de Noordoostpolder zijn onlangs twee kwabalen gevangen. De kwabalen zijn gevangen door Bureau Waardenburg tijdens visstandbemonsteringen voor Waterschap Zuiderzeeland. Een bijzondere vangst omdat kwabalen in Nederland heel zeldzaam zijn en de soort in het onderzoeksgebied nog niet eerder is waargenomen.

Kwabalen (Lota lota) zijn kabeljauwachtige vissen uit het zoete water. Net als de kabeljauw hebben ze een baarddraad. Ze kwamen voor de jaren vijftig in bijna heel Nederland voor in stromende en stilstaande wateren. Uit beschrijvingen van beroepsvissers blijkt dat de kwabalen ook in polders voorkwamen. Men viste op kwabaal in december en januari. Vissers gebruikten ook wel de uitdrukking: ‘Als de kwabaal verschijnt, de aal verdwijnt.’ Het is een van de weinige vissen die actief is in de winterperiode. Om kwabaal te vangen werden fuiken op ondergelopen land gezet. Ook zochten vissers op stukken ondergelopen land naar kwabalen onder het ijs. Deze konden zij dan met de hand vangen.

Tot de jaren vijftig van de vorige eeuw liepen in de winter veel gebieden in Nederland onder water. Kwabalen gebruiken ondiep water om daar eieren af te zetten. Het ondiepe water bevat namelijk veel voedsel en er komen weinig concurrenten en predatoren voor. Ondergelopen land is ideaal voor opgroeiende kwabaal larven. Sinds de jaren zestig is de soort sterk achteruit gegaan. Een van de mogelijk oorzaken is de verbeterde waterbeheersing waardoor gebieden niet meer zo snel onder water lopen. Daarnaast zullen de verslechterde waterkwaliteit en de stijging van de watertemperatuur een rol hebben gespeeld.

Kwabaal is een koudwatersoort. De vissen weten wellicht te overleven in de Noordoostpolder door het koele kwelwater dat daar op veel plekken omhoog komt. Of kwabaal zich in de Noordoostpolder kan voortplanten is de vraag. Literatuur stelt dat populaties alleen leven in wateren die in open verbinding staan met rivier of beek. De twee in de Noordoostpolder gevangen vissen van 19 en 23 centimeter lang zijn waarschijnlijk twee jaar oud. Verwacht wordt dat ze nog niet geslachtsrijp zijn.

Kwabalen zijn vermoedelijk in de Noordoostpolder gekomen bij het inlaten van water of bij het schutten van de scheepvaartsluizen. In 2009 zijn ook al kwabalen gevangen in de meren ten zuidoosten van de Noordoostpolder.

Joost Bergsma, Bureau Waardenburg en Ruurd Maasdam, Waterschap Zuiderzeeland
Foto: Gerlof Hoefsloot